«Мен финляндиялик футболчи имкониятлари чегарасини кесиб ўтдим», - деганди Яри Литманен Fifa.com сайтига 2015 йилда ўзининг «Litmanen 10» автобиографияси тақдимоти пайти. Ушбу гаплар беш йилдан кейин ҳам аҳамиятини йўқотмагани кўриниб турибди. Ушбу футболчига 1990 йили Италияда ўтган мундиалда муваффақият қозонган Пьер Литбарскига ўхшатиб, Литти тахаллуси қўйилган - «Профессор» ватандошлари янада юқорироқ мақсадларни кўзлашларига замин яратганди. Литманен 25 йиллик фаолияти давомида Европанинг энг машҳур клублари - «Аякс», «Барселона» ва «Ливерпул»да ўйнаган, бу жамоалар сафида қатор совринларни қўлга киритган, жуда кўп гол урган. Шу тариқа у ўз мамлакатида афсонага айланди. 2010 йили дастлабки фин спортчисига атаб ҳайкал ўрнатилганда, ушбу мақом янада мустаҳкамланганди. Яқинда ўзининг 50 ёшини нишонлаган Литманен Fifa.com сайтига афсонавий фаолияти ҳақида гапириб берди.
- Болалигингиздаги қаҳрамонлар кимлар эди?
- Азалдан «Ливерпуль» мухлиси эдим, шунинг учун биринчи қаҳрамоним Кевин Киган бўлган. У «қизиллар» сафидан кетгач, унинг юрагимдаги ўрнини Кенни Далглиш эгаллади. «Ливерпул»дан ташқарида эса менинг кумирим Диего Армандо Марадона эди. У 80-йилларда асосий илҳом манбаим бўлган.
- Болалигингизда нимани орзу қилардингиз?
- 1960-70 йилларда Финляндияда футбол ҳаваскорлар ўйини эди. Отам ҳам ўйнаган. У эрталабки соат еттидан токи туш пайтигача фабрикада ишлаган, сўнгра машғулотларга борган ва якшанба кунлари ўйнаган. Футболга мени айнан у олиб борди, лекин 14 ёшимгача хоккей ўйнаганман. Ўша пайтларда бор эътиборимни футболга қаратишга қарор қилгандим. Чет элда Европанинг бирор гигант клубида ўйнашни орзу қилардим.
- 1992 йилда «MyPa-47» жамоасини «Аякс»га алмаштирганингизда қандай ҳиссиётлар ўтганди кўнглингиздан?
- Бунгача ПСВ Эйндховен ва «Барселона» сингари Европанинг бошқа клублари билан алоқа қилиш тажрибам бор эди. Рой Хожсон мени ҳам ўша пайтда мураббийлик қилган «Невшатель Ксамасак» клубига таклиф қилди, шунингдек «Мальмё» ва «Гётеборг» муассасаларида ҳам бўлдим. Шундай қилиб, бу мен учун унчалик ҳам катта сюрприз бўлмади. Ўзгаришларга тайёр эдим.
- Ўша пайтдаги «Аякс» қандай эди?
- Бир сўз билан айтганда - ажойиб. Ёш жамоа эди, уларнинг ўйин сифатидан ҳайратда қолгандим. «Аякс» эндигина УЕФА кубогини ютганди. Мен қарши ўйнаган кўп одамлар техник ва тактик жиҳатдан бошқача даражадалиги, кўплаб мураббийлар эса биз томоша қилишга арзийдиган севимли жамоа эканлигимизни айтишди.
- Финляндия футболи тарихида муҳим ўрин тутасиз, ҳаттоки, сизнинг шарафингизга ёдгорлик ўрнатилди. Мамлакатингиз учун қандай аҳамият касб этишингизни биласизми?
- Бу мен учун катта шараф. Ватандошларнинг ҳурматига сазовор бўлиш жуда ёқимли. Ҳайкал эса алоҳида аҳамиятга эга. Уни фаолиятимни бошлаган шаҳарга қўйишди.
- Жаҳон чемпионатида иштирок этмаганингиздан афсусланасизми?
- Шубҳасиз, бу энг катта мақсадимиз эди. Гап шундаки, биз етарли даражада кучли эмасдик. Ҳар бир чўққини енгиб бўлмайди, деган фикрга шунчаки қўшилдим. «Аякс»даги жамоадошларим 1994 йилги жаҳон чемпионатида ўйнаб, 1998 йил ярим финалга қадар етиб боришди ва у ерда Бразилиядан пенальтилар сериясида «нокаут»га учрашди. «Аякс» пенальтиларининг аксарият қисмини ўзим бажарардим. Шундай экан, Голландия учун фойдали ўйинчи бўлишим турган гап эди.
- Финляндия ЕВРО-2020 мусобақасига йўл олгани билан тарихга кирганидан хурсанд бўлсангиз керак?
- Албатта! Жамоа бунга лойиқ, вассалом. Бутун саралаш босқичини ажойиб ўтказишди ва бунинг учун мукофотланишди.
- Бугунги Финляндия терма жамоасининг ўзига хос хусусияти нимада?
- Футболчи ва мураббийлар штабидан иборат яхлит жамоа эканлиги уларнинг муваффақияти гарови деб ўйлайман.
- Сизнингча, Финляндия ҳали ҳам Европадаги етакчи жамоалардан орқада қолмоқдами?
- Менимча, индивидуал сифат жиҳатидан биз ҳали ҳам бироз орқадамиз. Буни айтганимиздан сўнг, яқинда Францияга қарши ўйинда кўрсатдикки, энг яхши формада бўлганимизда, рақиблар ғалаба қозонишни истаса, ўз ўйинларини яхшилаши керак.
- 50 ёшни қаршилаяпсиз. Ҳозир ҳам олдингидек бахтлимисиз?
- Нафақага чиққанимни ҳали эълон қилганимча йўқ! Ҳали ҳам, ҳеч бўлмаганда хаёлимда фаол футболчиман (кулади). Шубҳасиз, ҳаётимда ҳамма нарса ўзгарди, айниқса, оилам ҳақида гап кетганда. Чунки икки ўғилни тарбиялашим керак. 50 ёшни хуш кайфиятда нишонладим, деёлмайман, чунки март ойида COVID-19 билан касалландим ва ҳали ҳам тўлиқ тикланганимча йўқ.
- Ўтмишдан нимани кўпроқ соғинасиз?
- Ўйиннинг ўзи қизиқ. Кўпроқ машғулотлар ва учрашувларга тайёргарликдан роҳатланардим. Шунингдек, ўйин сафарлари ва янги жойларни кашф қилиш ҳам ёқарди, гарчи кўпинча меҳмонхона, стадион ва аэропортни кўрсакда.
- Тахаллусингиз «профессор» эди, чунки тасодифларни таҳлил қилиш малакангиз бўлган. Кўпчилик сизнинг мураббийлик билан шуғулланишингизни кутганди. Аммо бундай бўлмади...
- Аслида, бу танловни оилам учун қилдим. 15дан 40 ёшимгача футбол ўйнадим, яъни ҳаммаси бўлиб 25 йил. Бу албатта кўп. Мураббийлик қизиқарли касб ва ҳали ҳам танлов қилиш имконим мавжуд, аммо бу катта қурбонлик талаб қилади. Мен ҳам фақат энг юқори савияда ўйнаганман, қуйи даражада ишлашни эса тасаввур қилиш қийин.
- Ҳозирда дунёнинг энг яхши уч футболчиси кимлар?
- Фақат уч нафарини ажратиб кўрсатиш қийин, аммо мен Лионель Месси, Криштиану Роналду ва Роберт Левандовски исмларини айтган бўлардим. Улар ўз клублари ва миллий термалари ўйинларида ғалаба қозонишлари мумкин ва буни кўп йиллар давомида уддалашган. Бу футболчилар ақл бовар қилмас нарсаларни амалга ошириш салоҳиятига эгалар.
- Айни пайтда сизни эслатадиган ўйинчи борми?
- Бу бошқа одамлар жавоб бериши керак бўлган савол.
М.ПЎЛАТОВ тайёрлади
Манба: interfutbol.uz
Киритилган сана: 17.12.2017 17:00
Киритилган сана: 23.11.2017 06:27
Киритилган сана: 29.10.2017 17:51
Киритилган сана: 20.12.2017 09:09
Киритилган сана: 26.11.2017 06:28
Киритилган сана: 29.12.2017 00:29
Киритилган сана: 16.05.2017 14:23
Киритилган сана: 23.07.2017 22:07
Киритилган сана: 24.11.2017 00:17
Киритилган сана: 21.09.2017 12:35
Киритилган сана: 16.01.2018 04:31
Киритилган сана: 07.01.2017 14:02
Киритилган сана: 05.11.2017 13:21
Киритилган сана: 09.10.2017 00:15
Киритилган сана: 08.05.2017 04:20