Бу юртнинг табиий шароити футболнинг барқ уриб ривожланиши учун мос эмас, совуқ ҳамда серёғин иқлим чанғи спорти ва музтоғлар учун айни муддао. Футбол терма жамоасига оид гап-сўзлар 90-йиллар охиридан бери деярли эшитилмай қолди, яқин келажакда эшитилиши ҳам гумон остида - жамоа Евро саралашидан ўтолмади, Қатар мундиали саралашини омадсиз бошлади. Гап Норвегия шарафини ҳимоя қиладиган жамоа хусусида кетмоқда.
Бироқ таажжубки, айнан шу ўлкада ўта ноёб иқтидорлар авлоди шахдам қадамлар билан футбол оламини ларзага солмоқда. Эдегор ва Холандлар қўшимча мақтовга муҳтож эмаслар, аммо улар футбол музтоғларининг чўққиси, холос. Ана шу ёш, лекин ёрқин юлдузлар ортида яқин келажакда порлаши муқаррар бўлган иқтидорлар келмоқда: «Селтик»даги Кристоффер Айер, «Шеффилд»лик Сандер Берге, «Милан» вакили Йенс Хеуге ва бошқа юлдузчалар. Бу муваффақият тасодифий эмас, пухта ишлаб чиқилган тизим самараси.
Аввалроқ биз навбатма-навбат кадрлар тайёрлашнинг илғор тизимларини кашф этаётгандик: 2010 йилда - Германия, 2014да - Бельгия, 2016да - Исландия. Энди Норвегиянинг даври келди.
Ўша даврда Норвегия чиндан ҳам қудратли футбол мамлакати бўлганлигини кўпчилик унутишга улгурган ёки ҳали дунёга келмаган бўлиши мумкин. Терма жамоа йирик мусобақаларда муносиб тўп сурган, «Русенборг» ЕЧЛда шов-шув кўтарганди. Норвегиялик юлдузлар АПЛ ва бош-қа топ-чемпионатларда порлаган эдилар.
Буюк Эгиль Ольсен раҳбарлигида Норвегия термаси самарали прагматик футболни ўзлаштириб, ЖЧ-98 нимчорак финалигача етиб борди, бу йўлда Бразилияни маҳв этди. Ўшанда жамоа шарафини Сульшер, Туре-Андре Флу, Ронни Йонсен каби ёрқин юлдузлар ҳимоя қилишарди. Ўша йили жамоа ФИФА рейтингида 2-поғонагача кўтарилди.
«Русенборг»нинг парвози ҳам шиддатли бўлди: ЕЧЛда «Милан» ва «Реал»дан устун келди, «Спартак» билан муносиб жанг қилди. 1997 йилда нуфузли турнирнинг чорак финалчилари қаторидан ўрин олди. Норвегиялик футболчилар бутун Европага («МЮ», «Челси», «Валенсия», «Сельта») тарқалишди. «Бавария»га қарши финалда «қизил иблислар» таркибида 3 нафар норвегиялик майдонга тушди. Ҳал қилувчи голни ким урганлигини яхши билишингизга шубҳа қилмаймиз.
2000 йилда терма жамоа ўз тарихида илк бор Евро иштирокчисига айланиб, ўз гуруҳида 3-ўринни банд этди. Кейин тўсатдан ғойиб бўлди. «Русенборг» ҳам дуч келган рақибга имкониятни бой бера бошлади. Оқибатда мамлакат йирик мусобақалардан бутунлай четда қолди, ҳатто Албаниядан енгилди. 2009 йилда Норвегия футболи жарликка қулади: «Русенборг» Европа Лигаси саралаш босқичида «Қорабоғ» тўсиғидан ўтолмади, терма жамоа рейтинг жадвалининг 54-поғонасига «чўкиб» кетди.
Бундан саросимага тушган федерация мутасаддилари вазиятни яхшилаш учун норвегияликларга хос бўлмаган қарорни қабул қилишди - легионер футболчилар сонини қисқартиришди. Бир йил ичида хорижлик ўйинчиларнинг ўртача миқдори 8,5дан 6,5га камайди. Аммо бу маҳаллий ёш футболчилар сонининг ортишига олиб келмади. Чекловнинг бесамар эканлигини англаган раҳбарият муаммога бошқа томондан ёндашишни лозим топди.
Норвегия футболининг қайта уйғониш даври ёшлар футболи координаторини янгилаш билан бошланди. Бу лавозимга Хокон Греттлан лойиқ топилди. У футбол олами учун нотаниш эди. Жароҳат халал бергани боис, Хокон ҳеч қачон футбол ўйнамаганди, лекин мураббийлик соҳасига жуда барвақт кириб келганди. 25 ёшида у Норвегия спорт мактабини тамомлаб, футбол магистри мақомини олганди. Ке-йин 3-лига ва аёллар жамоаларини бошқара бошлади. 2006 йилда Греттлан НФФнинг ўйинчилар маҳоратини ошириш бўлимига раҳбар этиб тайинланди. Шу тариқа Хоконнинг асосий эътибори ноёб иқтидорларни кашф этишга қаратилди. У мамлакатнинг овлоқ бурчакларига сафар қилиб, тасодифан Мартин Эдегорга дуч келди.
2010 йилнинг январида Бускеруд провинциясидан топилган «Драммен» клубининг 11 ёшли жавоҳири хусусида у қуйидагича ҳисобот берганди: «Ҳайратланарли қобилият! Боз устига, у жамоадошларидан 2 ёшга кичикроқ. Лекин тўпни ажойиб тарзда назорат қилади, майдонда ақл билан ҳаракатланади, ўйинни бошқара олади».
Греттланнинг тавсияси билан Мартинни провинциянинг 13 ёшлилар терма жамоасига қабул қилишди. Жамоа етакчиси бўлмиш Берсант Целина 2 йилдан сўнг «МЮ» тизимидан жой олди. Эдегор воқеасидан кейин Гретт-лан ёшлар футболи координатори этиб тайинланди.
Майдон ва мураббийлар Норвегиянинг ҳар бир қишлоғида бор. Шу боис, болакайлар фақат чанғи билан кифояланмайдилар. Норвегия катта ҳудудга эга, аҳолиси эса жуда оз (5 млн.), шу сабабли Хокон оддий, аммо тўғри йўлни танлади - футболга кўпроқ кишиларни жалб этиш, инфратузилмани такомиллаштириш ва қишки спорт турлари рақобатини синдириш.
Бошқа бир қатор давлатлардан фарқли ўлароқ, Норвегияда давлат футболга сармоя ажратмайди. Соҳа ҳомийлар ва сармоядорлар ҳисобига фаолият юритади. Шу туфайли Греттлан клублар раҳбарияти билан учрашиб, академияларни кенгайтириш зарурлигига ишонтирди. Оқибатда, ҳар қайси клуб ўз шаҳрида қўшимча секцияларни очди ва барча талабгорларни қабул қила бошлади. Умумий ўрта таълим мактабларида ҳам секциялар ташкил этилди - болалар ўқишдан кейин тўппа-тўғри машғулотларга чопадиган бўлдилар.
НФФ эса клубларга телетрансляциялардан олинадиган даромаднинг бир қисмини академиялар ривожига ажратиш мажбуриятини юклади. Натижада кўча майдончалари ва сунъий қопламали манежлар сони кўпайди - апрель ойида ҳам ҳаво ҳарорати нолдан пастда бўладиган қутб орти мамлакати учун ўта муҳим масала. 2007 йилдан бери Норвегияда ҳар йили 100дан ортиқ сунъий майдончалар ташкил этилмоқда, уларнинг 15таси ёпиқ стадионларда.
Греттлан энг олис ҳудудларни ҳам эътибордан қочирмаганини алоҳида таъкидлаш жоиз. Унинг режасига кўра, ҳар қайси шаҳарчада майдон ва мураббий бобида муаммо бўлмаслиги шарт. Мана шу тадбир иш берди. Эрлинг Холанд 12000 кишилик Брюне шаҳарчасида старт олганди.
Ана шу фидокорона меҳнатлар эвазига футбол ниҳоят, миллий спорт тури мақомини олмоқда. 2020 йилда рўйхатга олинган футболчилар сони 325000 нафарга етди. Уни аҳоли сонига нисбатан таққосланадиган бўлса, Норвегия - Европада етакчи. Ички мусобақаларда 1800та клубнинг 20000га яқин жамоалари иштирок этмоқда.
Авваллари Норвегия Англия термасидан андоза олган ва суяксиндирарларни тарбиялаганди. Энди зеҳнли ўйинчиларга испан услубини сингдирмоқда.
Футболчи миллатнинг бу соҳага етарли эътибор бермайдиган халқдан унинг босқичма-босқич ривожланиш истаги ажратиб туради. Бунинг учун жуда кўп изланиш, заиф жиҳатлар ва камчиликларни аниқлаш, уларни бартараф этиш лозим бўлади. Евро-2000даги омадсизликдан кейин Германия ва кейинроқ Бельгия айнан шу йўлни танлаганди.
Футболнинг таназзулга учрагани хусусида норвегияликлар ҳам кўп бош қотиришди. Инфратузилманинг талаб даражасида эмаслиги тушунарли, лекин муаммо фақат шундами? Федерациядагилар эса шу пайтгача ёш иқтидорларга нотўғри тарбия берганликларини тушуниб етишди. 90-йилларда Норвегия Англиядан андоза олган ва тезкор, жисмоний футболни яратишга уринганди. Мутахассислар иқтидорли ва жисмонан бақувват ёшларни жамлаб, шунинг эвазига устунликка эришган эдилар. Ўша даврда у самара берганди. Аммо футболдаги изчил ислоҳотлар Норвегиянинг устунлигига чек қўйди. «Биз ўзимизга маҳлиё бўлган ҳолда пинакка кетдик. Энди жаҳоннинг 200та жамоаси биздан сабоқ олади, деган фикрга қаттиқ ишониб қолдик. Шу туфайли бир неча йил ва бутун бир авлоддан маҳрум бўлдик», - деб ёзганди норвегиялик касбдошимиз Ларс Тьернас куюниб.
Тахминан 2010 йилдан бошлаб Норвегиянинг футболга муносабати ўзгарди. Энди у асосий урғуни техник маҳорат ва тўп назоратига берадиган Испаниядан ибрат олмоқда. «Биз 80-йиллардаги Англия таъсирида улғайдик. Ҳозир норвегиялик болакайлар «Барселона», «Реал» ва сермазмун, томошабоп ўйин кўрсатадиган бошқа жамоалар ўйинларига қизиқадилар. Охирги 10 йилда асосий эътибор ўйинни яхши тушунадиган, тўп назоратини таъминлай оладиган замонавий мураббийларни тарбиялашга қаратилмоқда», - дейди ўз вақтида «Зенит» ва «Монако» клублари билан ҳамкорлик қилган норвегиялик скаут Тор-Кристиан Карл-сен.
Норвегияда болакайлар 13 ёшга қадар 11га11 форматида ўйнамайдилар, 6га 6 ёки 8га 8 кўринишида куч синашадилар. Инглизлар эса 10 ёшдан бошлаб тўлиқ таркибда тўп суришади. Шу боис, техник тайёргарлик талаб даражасида эмас. Норвегия тизимида индивидуал маҳорат етакчи ўринда: тарбияланувчилар тўпни олиб юриш, аниқ узатмалар, зарбалар, дриблинг, позиция танлаш ва ўйинни «ўқий олиш» жиҳатлари устида соатлаб машқ қиладилар.
Хокон Греттланнинг яна бир кашфиёти - 16 ёшли ноёб иқтидорлар учун мўлжалланган махсус ўқув даргоҳи. 2014 йилда терма жамоа базасида жорий этилган масканда ёш футболчиларни йирик турнирларга тайёрлашади. Барча ёш тоифаларидаги тарбия-ланувчиларнинг бир ерда шуғулланишлари қўшимча қулайлик яратади. Улар футбол қадриятларини осонроқ қабул қиладилар, навбатдаги тоифага ўтишда қийналмайдилар. Хуллас, Норвегияда футбол - ҳузур-ҳаловат манбаи. Мағлубиятга учраётганлар қўшимча ўйинчи оладилар, болалар қизлар билан беллашадилар. Албатта, бундай шароитларга барча топ-мамлакатларда дуч келиш мумкинлигини инкор этмаймиз. Аммо Норвегия футболи, аввало, кишилар, айниқса, болаларнинг лаззат олишларига хизмат қилади. «Спортдаги завқ-шавқ ҳамма учун!» - Норвегия спортининг расмий шиори шу.
С.РАҲМОНОВ тайёрлади
Манба: interfutbol.uz
Киритилган сана: 17.12.2017 17:00
Киритилган сана: 23.11.2017 06:27
Киритилган сана: 29.10.2017 17:51
Киритилган сана: 20.12.2017 09:09
Киритилган сана: 26.11.2017 06:28
Киритилган сана: 29.12.2017 00:29
Киритилган сана: 16.05.2017 14:23
Киритилган сана: 23.07.2017 22:07
Киритилган сана: 24.11.2017 00:17
Киритилган сана: 21.09.2017 12:35
Киритилган сана: 16.01.2018 04:31
Киритилган сана: 07.01.2017 14:02
Киритилган сана: 05.11.2017 13:21
Киритилган сана: 09.10.2017 00:15
Киритилган сана: 08.05.2017 04:20