Самарқандлик мухлисимиз Алишер Эгамбердиев дунёқараши ва қизиқиш доираси кенглиги билан ажралиб туради. У биздан ёзилиши режалаштирилаётган мулоҳазалар мавзусини аввалдан сўрайди. Сўраш асносида «Албатта, сир бўлмаса», дейишни ҳам унутмайди. Бу сафар худди шундай бўлди. У сўради, биз айтдик. «Таҳририят - бир оила. Ёзилажак мақола - унинг сири»,-дедик, аммо мухлис раъйини қайтармадик. Тўғри, ҳар бир оилада четга чиқарилмайдиган муаммо ёки сир бўлади. Аммо ёзилажак мақола мавзуси бу доирага кирмайди...

Хуллас, хориж клубларига йўл олаётган вакилларимиз сони ортиб бораётгани, бу жараённинг миллий чемпионатимиз савияси, футболимиз тараққиётига ижобий ёки салбий таъсири масаласини навбатдаги мақола мавзуси сифатида белгилагандик. Алишерга шу хусусда сўзладик. Мавзу унга ҳам маъқул тушди. Афсуски, кейинроқ бу режа бироз ортга сурилди. Ахир вазиятлар доим ҳам режаларга бўйсунавермайди. Хусусан, бизнинг режаларимизни бошқа мухлисларнинг талаб-истаклари, саволлари ўзгартириб юборди. Гап шундаки, ўтган шанба оқшоми бир гуруҳ мухлислар биздан бирданига «Танқид ўзи нима? Ишлаган танқид қилинадими ёки ишламаган?»-деб сўраб қолишди. Савол замиридаги шаъмани, мухлислар илгари сурган мақсад-муддаони дарҳол англадик. «Оббо, айримлар хунобини оширмаслик учун шу мавзуни қанча нари сурсак, у аксига олиб, қоғоз-ручкага ёпишавераркан-да» қабилидаги мулоҳаза хаёлимиздан ўтди. Мухлислар қаршисида узоқ сукут сақлаш ноқулай. Жавоб бермаслик касб этикаси, газета шаънига тўғри келмайди. Шу боис, мухлислар билан астойдил суҳбатлашдик:

 Биз саволни бу тарзда қўймасдик. Чунки ўз вазифасини тўлақонли бажараётган киши танқид остига олинмайди. Аксинча, алоҳида рағбатлантирилади, мукофотланади. Рио-2016 чемпионлари ва совриндорларини яхши иштироклари, яъни сифатли ишлаганлари учун тан­қид қилиш мантиққа нечоғли мувофиқ? Бу тўғрида ўйлашнинг ўзи кулгули. Кимки тан­қид қилиняптими ва салбий қарашлар оммавий тус оляптими, демак, у ўз вазифасини кўнгилдагидек уддаламаяпти. Ҳа, унинг ишлаётгани, жон куйдираётганини барча билади. Бироқ танқид остига олинаётган мутахассиснинг иши талаб даражасида ҳисобланмайди, барибир. Президент Шавкат Мирзиёевнинг яқинда чоп этилган китобида танқид руҳи устувор. Лекин асарда танқид тиғи яхши ишлаётганларга нисбатан қаратилмаган. Ҳозирги кунда гарчи ишлаётган, ҳаракат қилаётган бўлсада, ўз вазифасини талаб даражасида уддаламаётган мансабдорлар танқид остига олинмоқда, вазифасидан озод этилмоқда.

Шу ўринда «Мевали дарахтга тош отилади» қабилидаги хулосаларга ҳам қисқача изоҳ берсак. Ҳарқалай, ақлли киши мевали дарахтга тош отмайди. Умуман, тош отишни оқлаш ўринсиз. Буни «Ишлаган танқид қилинади» маъносида тушунадиганлар адашадилар. Мевали дарахтга тош отилмайди. Аксинча, унинг ҳақига таҳсин ўқиб, ҳосилидан фойдаланилади.

Мухлислар «Терма жамоа сиз учун, аввало, қайси жиҳати билан муҳим?»-дея фикримиз билан қизиқишди. Вазиятни юмшатиш мақсадида бир машҳур ривоятни сал ўзгартириб айтдик. Дейлик, терма жамоа натижасини «1» рақами билан белгилайлик. Унинг тажовузкор ва «прессинг»га асосланган ўйин услуби муҳим. Шунинг учун «1»нинг ёнига «0» ёзамиз. Биз терма жамоамиз интеллектуал футбол намойиш этишини ҳам истаймиз. Шуни назарда тутиб, биринчи «0» ёнига иккинчисини қўшамиз. Мухлис сифатида футболчиларимизнинг инсоний сифатлари ҳам биз учун қадрли. Хуллас, иккинчи «0» ёнига учинчисини ёзсак арзийди. Юқоридагиларни математик усулда қуйидагича ифодалаш мумкин:

Натижа - 1

Ўйин услуби - 10

Интеллектуал футбол - 100

Инсоний сифатлар - 1000

Агар мавжуд ифодадан «1» ўчириб ташланса, нима қолади? «0»лар! Ўша «0»лар бирор мухлисни қизиқтирмайди. Терма жамоамизнинг биз учун муҳим жиҳатини шундай тушунган маъқул.

- Бош мураббий қайси ҳолатда футболчиларга жиддий эътироз билдирмайди? Бу - мухлисларни қийнаётган кейинги оғриқли савол. Бунисини ҳам жавобсиз қолдирмадик, албатта. Барчага аёнки, ёрқин натижа кўрсатаётган, ишонарли тарзда йирик ҳисобда ғалаба қозонаётган жамоа футболчиларига жиддий эътироз билдирилмайди. «Камбек»­лардан кейин эса қутлов кетидан ҳаттоки, ғолиб жамоа ҳам танқид остига олиниши табиий ҳол. Шу маънода терма жамоамиз аъзоларига жиддий эътироз йўқлиги ғалати. Демак, айб футболчиларда эмас. Агар мазкур мулоҳазада жон бор, деб ҳисобласак, у ҳолда бош мураббий ўзини-ўзи танқид қилиш йўлидан бориши, мухлислар эътирозларини чидам билан тинглаши даркор. Бизнингча, ўз ишини қойиллатиб қўйган кишигина  танқиддан қўрқмайди. Қарангки, Юрген Клоппдек мураббий танқиддан, истеъфо хавфидан чўчимоқда. «Ливерпуль» бу сафар «Халл Сити»дан енгилгач, немис мутахассиси жамоаси намойиш этган ўйинни кескин қоралади. Ҳолбуки, «Ливерпуль» унча ёмон ўйнамади. Фақат жамоа чекинишга имкони қолмаган «Халл Сити»ни енголмади. Бизнинг мураббийлар агар Юрген Клопп ўрнида бўлишганида, балки вазиятни одатий мазмунда изоҳлашарди ва футболчилар шаънига эътирозлар ёғилмасди. Германиялик мураббий эса бу йўлдан бормади, аниқроғи, футбол адолатига қарши чиқишни ўзига эп кўрмади. Еврофутболда мураббийлар ўзлари ва мухлислар ўртасидаги мувозанатни шу йўсинда сақлашади. Улар учун мухлислар ҳам жамоанинг таркибий қисми ва бир оила аъзоларидир. Ватанни, оилани, жамоани ташқарида туриб севиш қийин. Ютуқлар ва муаммоларни биргаликда баҳам кўришгина мақсадларни улканлаштиради, ғалаба ва натижа вазиятини етилтиради.

Яна бир мулоҳаза. Бош мураббийнинг ўртоқлик ва назорат учрашувларини ташкиллашдаги шахсий ташаббуси олқишга сазовор. Бироқ бу факт яна савол туғдиради: «Унда Терма жамоалар маркази нима иш қилган?» Демак, мухлислар қалбида ташқи табиий норозилик туйғусининг жўш ураётгани бежиз эмас. Бошқача айтсак, терма жамоамизни масъулиятли учрашувларга тайёрлаш жараёнида шу кунгача бир талай камчиликларга йўл қў­йилган ва ҳозир ҳам шундай муаммолар мавжуд. Мазкур муаммоларни ким аниқ-тиниқ кўрсатади ва бартараф этишга чорлайди? Юқоридан шу каби топшириқ-ташаббус бўлишини кутиш шартми? Эҳтимол, очиқ-ошкора эътироз айни чоғда тасаввурга сиғмас. Лекин бир ҳафта аввал пенсия ва маошларни нақд пул тарзида берилишини тасаввур қилиш мушкул эди. Ваҳоланки, Президентимизнинг қатъий ташаббуслари билан кўпчилик кўнглидаги иш рўёбга чиқмоқда. Нима учун футболимизда шундай ташаббус - янгиланиш сезилмаяпти? Ташаббус -янгиланишни бошлаш кимнинг вазифаси? Барчамизнинг! Агар матбуот жим турса ва айрим фикрларга муносабат билдирмаса, «Ҳужумда катта муаамолар бор, демаган бўлардим» қабилидаги хулосалар янграйверади. Майли, катта муаммолар йўқ, дейлик. Бу кичик муаммолар борлигига далолат. Бош мураббий тили билан айтганда, «Кучлилар кичик хатони ҳам кечиришмайди». Ҳа, кечиришмади, бундан кейин ҳам кечиришмайди. Сабаб-баҳоналар эса тугамайди.

- Тайёргарлик жараёнининг ҳозирги ҳолати келажакда бир қатор сабаб-баҳоналар учун асос бўладиган даражада,-дея хавотирланишди мухлислар суҳбатимиз якунида. Мавзу яна чўзилиши олдини олиб, бу мулоҳазага муносабат билдиришдан ўзимизни тийдик. Аслида айтишга арзирли тахминлар, мулоҳазалар етарли. Масалан, ҳозир яхши спорт формасида бўлган Темурхўжа Абдухолиқов ва Санжар Шоаҳмедов терма жамоа ўйинидан четда қолишади, барибир. Миллий жамоа учун танланган ўйин фалсафаси ва бош­қа омиллар бунга йўл қўймайди. Худо кўрсатмасин, мабодо натижа қониқарли бўлмаса, майдонда тўп сурган футболчиларнинг ўз имконлари даражасида тўп суришмагани айтилади. Шу билан мавзу ёпилади.

Мулоҳазаларимизни саволлар билан якунламоқчимиз. Мураббий ким? У Диего Костанинг кўнглини топган Антонио Конте каби футболчилардаги инсоний сифатларни ҳам ўзига мувофиқлаштирувчи эмасми? У «Гол урсанг, бас, болам!»-деб қайсар футболчи пешонасидан ўпса, ҳурмат қозонадими ёки кулгуга қолади? Жавоб сиздан, муҳтарам мухлислар!

Муҳаммад Вали

Манба: www.interfutbol.uz