Қатарликлар Осиё футбол конфедерациясининг энг суст жамоасидан қитъа чемпионлиги сари бўлган машаққатли йўлни босиб ўтишди. Бир йил аввал, 2018 йилнинг февралида Қатар ФИФА рейтингида 103-ўринни эгаллаганди - Ливия, Сьерра-Леоне, Гаити ва Фарер ороллари термаларидан ортда қолганди. 2019 йил 7 февраль куни эълон қилинган рўйхатда эса Осиёнинг янги чемпиони 55-поғонада қайд этилди. Хабарингиз бор, ОК-2019да қатарликлар етти ўйиннинг барчасида ғалаба қозонишди (турнир тарихида илк марта), тўплар нисбати ҳам ҳавас қилса арзигулик - 19-1. Индивидуал совринларнинг ҳам барчаси ғолибларга насиб этди: энг ишончли дарвозабон (Саад ал Шиб), бош тўпурар ва энг яхши футболчи (ал Моаз Али, 9та гол). Бундай ўсишни футболда ҳар доим ҳам кўравермаймиз. «Қатар мўъжизаси»га нималар сабаб бўлди? «СЭ» шу мавзуни таҳлил қилади.

Aspire академияси

Ўтмишга назар ташлаймиз. Россия ЖЧ-2018 мезбонлигини қўлга киритган куни ЖЧ-2022 Қатарда ўтиши ойдинлашганди: 2010 йилнинг 2 декабри. Цюрихда ўтказилган ФИФА ижроқўми аъзоларининг овоз бериш жараёнидан сўнг Яқин Шарқдаги мамлакат Австралия, Япония, Жанубий Корея ҳамда АҚШ каби номзодларни ортда қолдирганди. Ҳал қилувчи тўртинчи турда Қатарнинг «заявка»си (14та овоз) катта устунлик билан америкаликларникидан (8та овоз) ўзиб кетди. Аммо Қатар тўрт йилликнинг энг йирик мусобақаси хаёли билан яшашни Цюрихдаги оқшомдан анча аввал бошлаганди. 2004 йили мамлакат пойтахти Дохада Aspire академияси - профессионал спортчиларни тайёрлашга ихтисослашган йирик марказ очилганди. У ерда енгил атлетика, пинг-понг, мотопойгалар, шахмат ва албатта, футбол билан шуғулланиш учун барча шароитлар яратилганди.

Орадан 15 йил ўтиб, Aspire ўз мевасини бера бошлади. ОК-2019 финалида Японияга қарши майдонда саф тортган 11 футболчидан 7 нафари ушбу академия тарбияланувчиси экани кўп нарсадан далолат. Қатар ўз футболчиларини тарбиялашга катта эътибор қаратмоқда - кўриб турганингиздек, минтақавий даражада бу услуб ўзини оқламоқда.

ИҚтидорли ёшлар

Муҳим омил: январь ойида ёрқин ўйин кўрсатган футболчиларнинг аксарияти ҳали 25 ёшга тўлмаган. Энг яхши тўпурар ал Моаз Али 22 ёшда. Қатар ўтган Осиё кубогида энг ёш жамоалар орасида тўртинчи бўлди, рўйхатдаги фақат икки футболчи 30 ёшни қаршилаб улгурганди. Орадан уч йил ўтиб, уйдаги мундиалда уларнинг барчалари энг гуллаган даврларини ўтказаётган бўлишади. Шундай экан, 2022 йилги Қатар 2018 йилги Россиядан яхшироқ кўринса, ажабланманг.

Авваллари асосий эътибор хорижлик футболчиларни маҳаллийлаштиришга қаратиларди. Мисол учун, Қатар термасида 2006-2017 йиллар мобайнида ўйин ўтказиш (123) ва голлар уриш (40) бўйича рекордчи Себастьян Сория уругвайлик бўлган. Энди эса савияли футболчилар Қатарнинг ўзидан ҳам чиқмоқда. Мазкур терманинг Осиё кубоги-2019га топширган якуний таркибидан олти киши бошқа мамлакатда туғилган бўлса, фақат португалиялик Педру Корреа ҳамда жазоирлик Буалем Кукҳий Қатарда вояга етишмаган.

«Кўк-анорранг» мураббий

Иқтидорни улғайтиришнинг ўзи камлик қилади - улардан яхши жамоа тузиш керак. БААда ўтган мусобақадаги муваффақиятнинг бош сабабчиларидан бири - Қатар термасининг каталониялик бош мураббийи Феликс Санчесдир. 10 йил мобайнида «Барселона»нинг машҳур академияси - «Ла Масия»даги болалар жамоаларига устозлик қилган мутахассис 2006 йили Қатарга келиб, Aspire мактабида иш бошлади. Унинг «кўк-анорранглилар» академиясидаги ўқувчиларидан бири, бугунги кунда «Жирона» сафида тўп сураётган ҳимоячи Марк Муньес Санчес ҳақида қуйидаги фикрларни билдирганди: «У барселонача услубни ёқтиргани сабабли, бизнинг ўйинимизга ҳам уни сингдиришга интиларди».

Қатарлик ишқибозлар «футбол амири», қўл остидаги футболчилар «профессор» деб атайдиган каталониялик мутахассис Дохадаги академияда ҳам ўз анъанасига содиқ қолди. 2013 йили у Қатар ёшлар (U-19) термаси бошқарувини қўлга олиб, бир йилдан кейин шу шогирдлари билан Осиё чемпионлигини қўлга киритди. Таъкидлаш жоизки, бунгача қатарликлар ҳеч қайси ёш тоифасида ютуққа эришмагандилар. Мана, беш йилдан сўнг асосий қитъа биринчилиги бош соврини ҳам уларга насиб этди. Бир йил аввал 23 ёшгача бўлган футболчилар иштирокидаги қитъа чемпионатида эса қатарликлар бронза медалларини қўлга киритгандилар.

Ўтган вақт мобайнида Санчес терманинг асосий кучи сифатида Акрам Афиф ҳамда ал Моаз Алидан иборат дуэтдан фойдаланди. Айнан шу футболчилар ОК-2019 финалида японлар дарвозасини ишғол қилишганини унутмаган бўлсангиз керак?! Босқичма-босқич ривожланишнинг яққол намунаси.

Ўзгарувчан тактика

Осиё кубогидаги дастлабки учрашувдан то охиригача мураббийнинг имзоси сезилиб турди. Қатарнинг турнир давомида кўрсатган ўйинини таҳлил қиламиз:

а) қойилмақом ҳимоя - финалгача бирорта гол ўтказилмади. Ваҳоланки, чорак финалда ЖЧ-2018 иштирокчиси Жанубий Корея рақиб бўлганди. Ярим финалда эса мусобақа мезбонлари - БАА дарвозаси 4 марта ишғол қилинди;

б) ўзгарувчан тактика - 1|4 финалда Қатар корейсларга қарши уч марказий ва икки қанот ҳимоячилари хизматидан фойдаланган бўлса, ярим финалда одатий тўрт ҳимоячи тактикасига қайтди. Финалда японларга қарши яна ўша 5-3-2 схемаси танланди. Афиф гоҳ ҳужум марказида, гоҳ қанотда ва ҳаттоки, майдон марказида ҳам ўйнади. Хухи эса гарчи ярим ҳимоячи бўлсада, марказий ҳимоячи ролини ҳам ажойиб тарзда уддалади.

Башоратчи Хави

Сўнгги бир неча йил мобайнида Қатар футболи ривожида «Барселона» афсонаси, тўртинчи мавсумдирки, «Ал-Садд» клубида ўйнаб келаётган Хави Эрнандес шахсининг аҳамияти жуда юқори бўлди. 39 ёшли каталониялик юлдуз - жаҳон чемпионати-2022 элчиси, маҳаллий ёшлар учун ибрат. У айни пайт ўйновчи-мураббий роли билан танишмоқда. Декабрда Хави Осиё кубоги «плей-офф» босқичи бўйича тахминларини билдирган, эътиборлиси, унинг башорати кўп жиҳатдан тўғри чиққанди: 1|4 финалдаги тўртта жуфтликдан учтасини, тўрт ярим финалчидан учтасини, шунингдек, финал иштирокчилари ва ғолиб номини аниқ топди. Маэстро нафақат ўйинга юқори баҳо берган, балки Қатарнинг муваффақиятига ишонган. Балли!

Энди  Америка кубоги

Бир неча ойдан сўнг Қатар термаси махсус таклифга кўра, Америка кубогида қатнашади. Жамоа «В» гуруҳида Аргентина, Колумбия ҳамда Парагвай билан квартет ҳосил қилади. Бир ой аввал ҳеч ким қатарликларнинг «плей-офф»га чиқишларига ишонмаганди. Бугун эса бунга оддий ҳол сифатида қаралмоқда. Қатар ўз уйида ўтадиган жаҳон чемпионатида муносиб қатнаша оладиган ажойиб жамоа шакллантириб улгурди.

Осиё кубоги-2019дан сўнг турнирнинг энг яхши тўпурари ал Моаз Алининг бирор-бир Европа гранди сафига қўшилиши тахмин қилинмоқда. Ҳаттоки, маҳоратли ҳужумчининг «Милан»га трансфери ҳақиқатга яқинроқ кўринаётганди. Айнан шу паллада Лионель Месси қатарлик ҳамкасбига ажойиб совға жўнатди: «Барселона»нинг 19-рақамли либоси, остида эса Леонинг имзоси. Ёдингизда бўлса, ал Моаз қитъа чемпионатини айнан шу рақамда ўтказганди. Боз устига, Леонинг «блаугранас»даги фаолияти ҳам айнан «19» билан боғлиқ.

БИЛАСИЗМИ?..

Қатар термаси бирор маротаба жаҳон чемпионатида қатнашмаган, Осиё кубогида эса шу пайтгача атиги 6та ўйинда ғалаба қозонган - яъни, жорий йилги турнирдаги ютуқдан битта кам.

Қатар термаси етакчиси ал Моаз Али тўққизта гол билан турнирда энг кўп тўп киритиш бўйича рекордни янгилади. Аввалги энг яхши кўрсаткич эронлик Али Даига тегишли эди (1996 йил, 8та гол).

Қатар ва Саудия Арабистони бир неча йиллардан буён муросага кела олишмаяпти ва вазият йил сайин ёмонлашмоқда. 2017 йили ушбу мамлакатлар ўртасидаги дипломатик алоқалар узилди, Осиё кубоги-2019 мезбони ҳисобланган БАА ҳам саудияликлар томонида эди. Эътиборлиси, худди атайин қилгандек, қатарликлар ҳам Саудия Арабистони, ҳам БААга қарши тўп суришга мажбур бўлишди. Натижада уларга бўлган нафрат янада ошгандек туюлди. Қатар термаси эса бу нафратдан куч олган чоғи, ҳар икки рақибни ҳам таслим этди.

БАА - Қатар ўйини пайти қатарлик футболчилар томон турли буюмлар, жумладан, пойабзаллар ҳам улоқтирилди. Араб урф-одатларига кўра, бу ҳолат кишини қаттиқ ҳақорат қилишга тенглаштирилади. Боз устига, маҳаллий ишқибозлар Қатар мадҳиясини ҳуштаклар билан қаршилашди.

0:4 ҳисобидаги мағлубиятга қарамай, БАА вакиллари финалга чиқиш умидини сўндиришмади. Ушбу мамлакат футбол ассоциацияси «Қатар термасида Судан ва Ироқда туғилган футболчиларнинг ноқонуний тарзда ўйнаётгани» хусусида ОФКга шикоят хати йўллади. Аммо...

Хўжа АБДУЛРАҲМОН тайёрлади.