ЯҚИН ЎТМИШ АФСОНАСИ - ЖОРЖ ВЕАНИНГ КАТТА ФУТБОЛДАН КЕЙИНГИ ҲАЁТИГА НАЗАР. Бугундан эътиборан мақолалар сериясини бошлашга қарор қилдик. Бунда жаҳон футболи чин афсоналарининг  профессионал спортдан кейинги ҳаёти ҳақида сўз боради.

Африка футболидан чиққан ва «Олтин тўп» ютган ягона футболчи. Қолаверса, Веанинг миллий жамоаси жаҳон чемпионатида бирор марта иштирок этмаган («Олтин тўп»нинг қолган барча лауреатлари жамоаси мундиал юзини кўрган). Жорж шунингдек, Европа ва Африкада тенгданига энг яхши футболчи мақомини олган биринчи ўйинчидир. Либерия фуқароси 2003 йили сермаҳсул фаолиятига нуқта қўйгач, ўз мамлакатини тараққиёт йўлига олиб чиқишга бел боғлади. Аслида Жорж бу борада илк қадамни 1994 йилиёқ ташлаганди. Яъни футболдан бўш вақтларда БМТ болалар жамғармаси элчиси сифатида Африкага бориб, инсонпарварлик ишлари билан шуғулланди: ёрдам тариқасида юборилган озиқ-овқат маҳсулотларини тарқатиш ҳудудларини ташкиллаштирди, янги Болалар уйи очди, қолаверса, маҳаллий ёшларга жаҳон тажрибасидаги саломатлик ва таълим олиш масалалари ҳақида маълумот берди. «Кўплаб болалар, айниқса, африкаликлар менга намуна образидек қарашади. Зеро, халқаро миқёсда муваффақиятга эришдим. Шундай экан, болаларнинг маслаҳатларимга қулоқ тутишларидан умидворман. Уларнинг дунёқарашини озгина ўзгартира олсам, бундан бошим осмонга етади», — деганди Веа.

«Олтин тўп» соҳиби бутсасини михга илганидан 1 йил ўтиб, «Демократик ўзгаришлар учун конгресс» номли сиёсий партияга асос солиб, ўз номзодини Либерия президенти лавозимига илгари сурди. Собиқ футболчи ташвиқот ишлари учун ҳаттоки, Clar TV канали ва King FM радиостанциясини очди. Унинг ваъдаси оддий, лекин ўринли янгради: «Аввало, халқнинг энг элементар эҳтиёжи устида ишлайман - электр энергияси, таълим ва йўллар». Жорж сайловнинг биринчи турида ғалаба қозонди, бироқ кейингисида рақиби - Эллен Жонсон-Серлиф устун келди. Дарвоқе, у шу аснода Африкада мамлакат президенти ваколатини қўлга олган биринчи аёлга айланди. Веа бошқарувидаги партия гарчи сайлов натижалари сохталаштирилгани ҳақида айюҳаннос солган бўлсада, кузатувчилар Жонсон-Серлиф хоним ҳаққоний тарзда ғалаба қозонганини таъкидлашди. Футбол афсонасининг мағлубияти эса унинг етарли билим ва сиёсий тажрибага эга эмаслиги билан изоҳланди. Зеро, Жорж вақтида мактаб таълимини ҳам тўлиқ олмаганди. Ҳа, у Лондон университетларидан бирида ўқиб, бакалавр даражасини олди, бироқ бу муассаса кейинчалик сохта дипломлар бергани учун ёпилганди.

Муҳими, Веа президент бўлиш шаштидан қайтгани йўқ ва аввало, мактабда ўқишни якунига етказиб, кейин олий таълим олиш учун Америкага борди. Шу тариқа 2011 йили Либерия раҳбари лавозимига яна даъвогарлик қилдию, яна омадсизликка учради: халқ Жонсон-Серлиф хонимни қайта сайлади. Веа эса сиёсат оламидаги илк муваффақиятини 3 йилдан кейингина нишонлади. Ўшанда собиқ футболчи Монтсеррадо графлиги сенатори бўлганди. 2017 йили Либерияда яна сайлов муддати келди. Бу сафар Жонсон-Серлиф президентлик курсисига даъво қилолмасди. Биринчидан, мамлакат конституциясига кўра, президент лавозимида икки муддат ишлаган киши кейинги сайловда қатнашолмайди. Қолаверса, Эллин хоним халқ ишончини оқлай олмади: мамлакат иқтисоди инқироз ёқасига келиб қолди, боз устига, ҳаммани Эбола вируси талвасаси тутган, ҳаттоки, фуқаролар уруши иси чиқа бошлаганди. Шунингдек, Либерияда экстремистик ташкилотлар сони ортгани ҳам халқни ташвишга солаётганди. Буларнинг таъсиридами, Веа сайловнинг ҳар икки турида Жонсон-Серлиф ўринбосарини осонгина енгди. «Ҳаётда ўз олдимга қўйилган мақсадлар рўёби йўлида охиригача курашишга одатланганман. Бугун Либерия халқига чуқур таъзим билан миннатдорчилик билдираман. Халқ томонидан сайланиш - катта шараф. Бу мен учун улкан умид ҳам», — деди Веа 2017 йилнинг декабрида узоқ кутилган ғалабадан кейин. Диққатга сазовор томони, «Олтин тўп»нинг африкалик ягона соҳиби стадионда, 40 минг киши кўз ўнгида қасамёд қабул қилди.

Кутилганидек, Веага бутун мамлакатни бошқариш осон бўлаётгани йўқ. Айниқса, илк йил янги президент учун оғир келди. Ҳар ҳолда, уни коррупция ва фуқаролар урушига дахлдор кишиларни ўз атрофига жамлаб олганликда айблашмоқда. Ваҳоланки, футболдан чиққан сиёсатчи айнан коррупцияни йўқотиш ва фуқаролар уруши илдизини қуритишга ваъда берганди. Иқтисодиёт масаласида ҳам айтарли ютуқ йўқ, аниқ-тиниқ ислоҳотларга қарамай, соҳада олдинга силжиш кузатилмади. Либерия ОАВ эса мамлакатда оддий одамларнинг ҳаёти сира енгиллашмагани хусусида бонг урмоқда. Лекин инсоф юзасидан айтиш керак, қисқа вақтда сезиларли тараққиёт кутиш ноўрин эди. Чунончи, Веа президентлик ваколатини қўлга олганида, Либерия вайрона ҳолга келган, камбағаллик юқори даражага чиққанди. Тушунарлики, бундай муаммоларни ҳал этиш учун вақт ва катта маблағ зарур.

Дарвоқе, Жорж Веа мамлакат раҳбари сифатида улкан муаммолар ичида қолганига қарамай, футболни бутунлай унутиб қўйгани йўқ. Дейлик, Либерия прзиденти яқинда хайрия ўйинларидан бирида майдонга тушиб, нақ 79 дақиқа тўп сурди.

Жорж ВЕА (Либерия)

Веа ўйнаган клублар: «Майти Баролл», «Инвисибл Элевен», «Африка Спортс», «Тоннер», «Монако», «ПСЖ», «Милан», «Челси», «Манчестер Сити», «Марсель», «Ал-Жазира»

Веа ғолиб чиққан турнирлар: Либерия чемпионати (х2), Либерия кубоги, Франция кубоги (х3), Франция чемпионати, Франция Лига кубоги, Италия чемпионати (х2), Англия кубоги

Веа ютган (эришган) шахсий соврин (мақом)лар: «Олтин тўп», Европанинг энг яхши футболчиси, Африканинг энг яхши футболчиси (х3), ФИФА талқини бўйича йилнинг энг яхши футболчиси

Веа фаолиятига нуқта қўйган йил: 2003

А.ҲАМИДОВ тайёрлади.