Айни вақтда Россия пойтахти Москвада бўлиб турган собиқ Ўзбекистон Миллий терма жамоаси бош мураббийи Вадим Абрамов «Озодлик Радиоси»га интервью берди. Унда Вадим Карленович журналист томонидан берилган бир қатор қизиқарли ва қалтис саволларга жавоб берди.

- 2019 йили Ўзбекистон терма жамоасини қандай умид билан қабул қилгандингиз? Ахир, у дунё таниган хорижлик мураббийдан оғир мерос қолган ва сиз тажрибали мутахассис ўлароқ ҳалокат юз беришини олдиндан билишингиз керак эди-ку.

- Гап ҳалокатда эмас. Шубҳасиз, жамоани қабул қилиб олганимда кейинги босқичга чиқишимизга ишонган эдим. Чиққан бўлар эдик ҳам, аммо кейин ўзингизга маълум коронавирус тарқалди. Бундай бўлади деб ким ҳам ўйлабди дейсиз, иккинчидан бу ҳолат чўзилиб кетганидан сўнг, дунёда ҳамма нарса ўзгариб кетди. Маълум бўлдики, Шимолий Корея терма жамоаси саралашдан воз кечибди. Аслида бунинг бизга ҳеч қандай алоқаси йўқ эди. Лекин шундай вазият юзага келди, ФИФА билан ОФК натижаларга кўра, гуруҳлардаги 2-ўрин эгаларидан 6 очко олиб ташланишини ҳақида қарор қабул қилди. Бизда 9 очко бор эди ва мен Сингапур ҳамда Яманни ютиб очколаримиз 15тага етишига ишонардим. Шундай бўлди ҳам, аммо 6 очко куйиб кетади деб ҳеч ҳам ўйламагандим. Ливан эса 10 очкоси бўла туриб, гуруҳдан чиқди. Шимолий Корея айнан уларнинг гуруҳида бўлгани ҳисобига ливанликлар биздан юқорида жойлашди. Бунақасига биринчи маротаба гувоҳ бўлишим. Тасаввур қилинг, биз Сингапурни 5:0 ҳисобида мағлуб этиб, энг яхши иккинчи ўринлар орасида иккинчи бўлдик. Кейин Яман устидан ғалаба қозондик ва тўртинчи ўринга тушиб кетдик. Шунақаси ҳам бўладими, ахир.

- Вадим Корленович, қаранг бизда доим бир хил хатолар кузатилмоқда. Ўзбекистонни аввалига Бабаян Россияда ўтган ЖЧга олиб чиқолмади. Кейин Купер билан ҳам шундай бўлди. Ўзи гап нимада? Бугунги ўзбек футболида қандай муаммолар бор?

- Бизда кузатилаётган муаммоларни на Куперга ва на Бабаянга тўнкамоқчи эмасман. Келинг, узоққа бормайлик, ана Россия жаҳон ва Европа Чемпионатлари саралашидан ўтяпти. Муайян жамоанинг айни дамдаги рақибларига қараб фикр юритиш керак. Саралаш шундай босқички, унда омад кулиб боқиши рейтингга боғлиқ. Рейтингда юқори ўринда турганларга кучсизроқ жамоалар тушади. Шундай бўлсада, ўйлайманки, асосий кўрсаткич ўйиннинг ўзида. Агар, яхши ўйин кўрсатсангиз, мағлуб бўлган пайтингизда ҳам мухлислар кечиришади ва тамоман бошқача муносабатда бўлишади. Менимча, терма жамоам ўйини ёмон эмасди. Яна билмадим менга шундай туюлди. Баҳони бошқалар беришади.

- Терма рулига келганингизда, ФИФА рейтингининг 89-поғонасида эдик. Кетганингиздан сўнг эса 86-ўринга кўтарилдик. Нима деб ўйлайсиз, бу арзигулик натижами?

- Агар, сиз расмий ўйинларга қарасангиз, биз атиги 2та учрашувда мағлуб бўлдик ва иккиласи ҳам Саудия Арабистонидан қабул қилиб олинди. Қолаверса, тахминан 10та назорат учрашуви ўтказган бўлсак, уларда коронавирус сабабли, ҳали ўз жамоасида қойиллатиб ўйнамайдиган ёш, ғўр футболчиларни пишитиш билан шуғулландик. Аслида, бу ҳақда гапириш кулгили. Келажакни ўйлаб, мендан кейин келадиган мураббийни ўйлаб, бу ишни қилдим. Муаммомиз ҳам айнан шунда. Аслида, бу ишни клублар қилиши лозим. Бор гап шу.

- Мана сиз тажрибасиз, ғўр ёшлар келажагини ўйлаб, таваккал қилгансиз. Аммо кўпчилик бунда ғаразли ниятларни кўради. Хусусан, сизни бундан моддий манфаатдор бўлган деб ҳисоблашади.

- Тушунарли. 2010 йили терма жамоага келганимда, муайян одамлар гуруҳи ва журналистлар менинг гўёки тотализаторга алоқам борлиги ҳақида материаллар беришарди. Австралияга 6:0 ҳисобида мағлуб бўлган пайтимизда, гуё мен мағлубиятга учрашим учун футболчиларга пул тарқатганимни ёзишгача борган. Бунақа ҳолларда нима бўлганини футболчилардан бошқа ҳеч ким билмайди. Лекин бизда бахтга қарши футболчилар сукут сақлашади, интервью беришмайди. Интервьюни ёлғондан тап тортмайдиган одамлар беради. Мисол учун, мен эс-ҳушли одам сифатида, сиз билан сизнинг соҳангизда - журналистика бўйича мунозара қилмайман. Зеро, ҳаммаси равшанки бу борада сиз устунликка эгасиз. Бу ишнинг паст-баландини биласиз. Баҳсимиз футбол соҳасига ўтган тақдирда, устунлик мен томонга ўтади. Тўғрими? Журналист билан унинг соҳасига оид мунозарани қўзғаш оқилона иш эмас. Сиз барибир ғолиб чиқасиз. Лекин қаранг, журналистлар мен ҳақимда нималарни ёзишди. Қани ўз фикрини аниқ фактлар билан асослаб ёзадиган журналистлар? Ким қанча вақт қаерда ўйнагани ҳақида аниқ статистика бор. Умуман олганда, мен ҳайратдаман. Ўзбекистон терма жамоаси футболчиси хориж клубларида ўйнаса, кучли бўлишини барча яхши тушунади, англай олади. 2011 йили ҳамма футболчиларимиз чет элга кетишди, барчаси ўз клубларига жойлашишди. Ўшанда ҳеч ким мени «у фалончини таклиф қилган, коррупционер», деб айтмаган. Бу футболчилар аллақачон фаолиятини якунлашган. Ким уларни чет эл клубларига жойлаштирганини ўзларидан сўрашингиз мумкин. Улар ўзлари жойлашишди ва ҳар бир футболчининг шахсий агентлари бор.

- Бу ерда биз алоҳида шахс, хусусан сиз ҳақингизда гаплашмаяпмиз, балки умуман футболдаги коррупцияни назарда тутяпман. Европа қиёсида бугунги кунда қитъамиз футболида бу иллат жуда авжига чиққан. Шунинг учун ҳам Кўҳна қитъа футболи биздан бир неча бош баланд...

- Бизнинг футболимиз билан Европа футболи орасидаги фарқни ҳозир сизга англатаман. Мисол учун Сербияни олайлик ёки собиқ Югославия таркибида бўлган исталган давлатни. Улардан жуда кўп мутахассислар Европада мураббий бўлиб ишлашмоқда. Биласизми фарқимиз нимада? Исталган серб фуқаросини тўхтатиб сўрангчи, айтайлик, «Жоковични танийсизми, у қандай мураббий?», деб. У Жоковични таниса-танимаса оғиз кўпиртириб мақтайди: «Зўр мураббий, ажойиб мутахассис», дейди. Чунки у биладики, Жоковичми, ким бўлса ҳам чет элга кетса унинг иш жойи бўшайди ва янги мураббий пайдо бўлиши учун имконият пайдо бўлади. Биздачи, исталган кишидан «Вадим Абрамов қандай мураббий?» деб сўранг, у менга нисбатан мураббий калимасини ишлатмаслигига аминман. Бунинг отини ҳасад дейдилар. Табиийки, бундай «илтифотлар»дан кейин мен четга кетолмайман, жойимда қоламан ва иш жойи бўшамайди. Коррупция бўлмаслиги учун эса... Масала оддий, агар сиз иш ҳақингизни вақтида олмасангиз бу сизни коррупцияга қўл уришга ундайди, тўғрими? Менимча шундай. Ҳар бир инсон оиласини боқиши керакку, вақтида пулини тўлашмаса қайсидир нуқтага бориб коррупцияга аралашишга мажбур бўлади. Мен фақат шу билан боғлиқ деб ўйлайман. Европада ҳам олдин аҳвол шундай бўлган, лекин ҳозир уларнинг тўлов қобилияти баланд. Клублари яхши пул тўлаяпти, натижада коррупцияга олиб борувчи омиллар камайган. Ҳатто тасаввуримча улар бу иллатни енгиб олишган. Хуллас, вақтида ҳақ тўланса ҳеч бир футболчи коррупцияга қўл урмайди.

- Айни пайтда терма жамоага яна чет элдан мураббий қидиришяпти. Нима деб ўйлайсиз, четдан келадиган мутахассис ўзбек футболини бир поғона юқорига кўтара оладими?

- Ҳаммаси чет эллик мутахассисга боғлиқ. Муайян омиллар бор: хорижлик мураббий камида уч йиллик шартнома сўрайди, чунки жамоани кейинги йирик турнирга тайёрлаш тахминан шунча вақт талаб этади. Ҳаммаси қандай мутахассис келиши, у нималарни режалаштираётганига боғлиқ, у рейтинги яхши бўлишини хоҳлайди. 2010 йили терма жамоада ишлаб юрган пайтимда бир воқеа бўлганди: биз Осиё кубогига ҳозирлик кўраётган эдик, Тунис ва Ливия термалари билан ўртоқлик учрашувлари ўтказишга келишиб олгандик ва Тунисга етиб бордик. Ўшанда ўйинлар ФИФА кунларига тўғри келмаганди. Мезбон мамлакатнинг чемпион клуби тахминан бир ҳафтадан кейин Африка чемпионлар лигасида ўйин ўтказиши керак эди. Натижада мазкур клуб ўйинчиларини терма жамоага жўнатишга рухсат бермайди ва улар ҳақ эди, ахир ФИФА кунлари эмасдида. Шундан кейин Тунис терма жамоасининг франциялик мураббийи «Кучли футболчиларсиз бу ўртоқлик учрашуви бўлсин, ўйнамаймиз, чунки бу рейтингимга зарар етказади», деган. У Тунис термаси ғамини егани йўқ ёки менга ўхшаб келажакда жамоанинг бир корига яраб қолар деб ёшларни чиниқтириб олиш ҳақида ҳам ўйламади. Хуллас, шундай вазият, масаланинг эса ижобий ва салбий томонлари бор. Буёғи эса сизнинг танловингиз...

- Ўзбекистонда футболчилар обрўли клуб ёки терма жамоага ўтиш учун пул тўлайди деган гап юради. Айримлар ҳатто суммани аниқ кўрсатади, 15 минг доллар бўлармиш...

- (Кулади) Бундай гапларни эшитиш кулгили. Бу кимлардир тарқатган миш-мишдан бўлак нарса эмас. Балки қаердадир бўлган бўлса бордир, лекин терма жамоада... Терма жамоада ҳозирча энг охирги ишлаган одам менманку, вазиятдан хабардорманку!

- Сиз ўйинчилардан пул олганмисиз?

- Мен-а, ўйинчилардан-а! Биласизми, 2003 йили «Трактор» клубини қабул қилиб олганман ва 2008 йилгача жамоани ўз ёнимдан, ўзимнинг пулимга сақлаганман. Худга шукр, клубнинг ўша пайтдаги раҳбари ҳозир ҳаёт. Ўшанда жамоани деб кўп қарз кўтардим, қарзга ботдим. Дўстларим ёрдам беришди, бирорта ҳам футболчи ойлигимизни беришмаяпти деб федерацияга арз қилиб боришмаган. Ҳамманинг иш ҳақи вақтида тўланган. Демоқчиманки, ҳамма вақт футболчиларга пул берганман. Ҳозир эса шундай даврки, терма жамоа футболчилари мендан кўп ойлик олишади. Қаранг, ҳаёт қандай ўзгариб кетди, мен футболчиларни тарбияладим, уларга пул бердим, ўйинни ўргатдим, бой қилдим, натижасини эса ўзингиз кўриб турибсиз, боримиз шу. Бу гапларга муносабатим қуйидагича: ҳар оғзига келганини гапириши мумкин, мен ҳақимда шундай сўзлар ёзишадики, уларнинг барчасини ўқисам ўзимни осишимга тўғри келади.

- Ҳаётингизда ўйиндан олдин кимдир олдингизга келиб пул таклиф қилиб ютқазиб беришингизни сўраган ҳолатлар учраганми?

- Йўқ, айнан бундай ҳолат фаолиятимда бўлмаган. Фақат гўёки мени Олимпиада циклида, ҳал қилувчи баҳсда БАА термасига ўйинни сотганимда айблашади. Қандай қилиб ақли бор инсон бундай қабиҳликка қўл уради? Бундай гаплар ишсиз юрган футбол соҳаси вакилларидан чиқади ва бундайлар талайгина. Улар трибунада ўтириб олиб, футболчининг бирор хатосини ушлаб олиб, «ана кўрдингизми булар ўйинни сотган», деб жар солади. Атрофида ўтирган оддий мухлис эса унга чиппа-чин ишонади. Мана, кўряпсизми миш-мишлар қаердан пайдо бўлади.

- Улар кўп деяпсиз. Мисол келтира оласизми?

- Ҳаммани ҳам ўқийвермайман, чунки бўлар-бўлмас гапларни кўп ёзишади. Мисол сифатида сизга яхши таниш бўлган Абдураимовни келтиришимиз мумкин. У тез-тез чиқиш қилиб туради. Яқинда мени ва Бабаянни тилга олиб, вақтида аввал бўшатилиб кейин ишга қайта тикланганимизга ишора қилиб, «ана пул бўлса ҳамма ишни битириш мумкин», деганга ўхшаш гап қилувди. Бизда футболдан пул қилишнинг иложи йўқ, аксинча бизда фақат сарфланади.

- Сизга дахлдор яна бир гап: Жалолиддинов ва бошқа футболчиларни хорижий клубларга сотилиши билан боғлиқ можаро... Шу ҳақда қандай фикрдасиз?

- Буёғига қаердадир мураббийлик фаолиятингизни давом эттирасизми ёки хотиралар ёзишни бошламоқчимисиз?

- (Кулади) Ҳали унчалик қариганим йўқ шекилли. Бирор жойда мураббийлик қилсам, киларгадир фойдам тегади, деб ўйлайман. Футболимиз «дотацион» бўлмаганида, тижорат жиҳатдан Европадаги каби ташкил қилинганида менинг харидорим йўп бўлишига ишончим комил.

- Чет мамлакат термаси ёки клубидан таклиф бўлса розилик берасизми?

- Нима учун йўқ, Ўзбекистонда керагим бўлмаса начора. Қўлимдан бошқа иш келмайди, фақат мураббийлик қилишим мумкин. Четдан таклиф тушса, бажонидил муҳокама қиламиз.

- Бугунги футболчилар бир пайтлар «Пахтакор»да ўйнаган афсонавий футболчиларнинг ҳатто исмларини билишмайди. Бу ҳозирги ўзбек футболчиси савиясини англатадими? Қолаверса, бир гал футболчилар жума куни машғулотга бориш ўрнига бошқа нарсаларга чалғиётгани, масалан масжидга шошилаётгани ҳақида гапирган эдингиз.

- Масжидга борса жуда яхши, мен қарши эмасман. Дин ва эътиқод мураккаб нарса, бу менинг мавзуим эмас. Ҳозирги футболчилар беш вақт намоз ўқишяпти, бу ҳақда изоҳ беролмайман. Чунки бу менинг мавзуим эмас, бирор мавзуда сўзлаш учун уни яхши билиш керак. Лекин агар бундан қандайдир наф кўраётган бўлсалар, бемалол эътирозим йўқ.

- Мураббий ўлароқ уларнинг натижасини кўриб турасизку. Уларнинг намоз ўқиши натижага таъсир қилсачи?

- Ҳа, бугун замон шундайки, ёшларимиз анча тақводор, динга жиддий қарашади. Лекин саҳарлаб намозга турса, ундан кейин ухлайдими йўқми, билмайман. Бизда эрталаб соат 9:00да нонушта қилиш керак, табиийки бу вақтда нонуштага ҳеч ким келмайди. Нонушта қилмасангиз билингки, жисмоний ҳолатингизга аллақачон зарар етяпти. Мени ажаблантирган бир нарса бор, Саудия Арабистони билан Тошкентда ўйнаганимизда улар стадионга келган пайтда бизнинг барча футболчилар намоз ўқишаётганди. Улар буни кўриб ҳайрон қолишган, жилмайиб қараб туришган. Менинг ажабланганлигим неча саудиялик футболчилар намоз ўқишмади? Намоз вақти ҳамма жойда бир хил шекилли. Инсон эътиқодли бўлгани яхши, албатта. Бошқа томондан агар бу ишга халал бераётган бўлса аниқлаштириб олишингиз керак: сиз футболчимисиз ё диндормисиз? Футболчи бўлсангиз ибодатингиз асосий фаолиятингизга зарар бермаслиги керак. Чунки бундай ҳолатда тузукроқ натижага эришолмайсиз. Агар футболчи ўрнида шифокор бўлсачи? Унда ҳам шунақа ҳолат бўлиши мумкин. Ибодатда бўлсангизу шу пайтда сизнинг ёрдамингизга муҳтож бемор қийналиб ётган бўлса... Баъзи саволлар бор. Қисқаси, биз профессионал спорт турида фаолият юритамиз, мендан натижа талаб қилинади. Имкон қадар футболчиларга ён босамиз, ишонмасангиз суриштириб кўринг. Масалан намозхон йигитларга эрталабки нонуштага келмасликларига рухсат бердик, машғулотлар вақтини ўзгартирдик, наилож. Яхшики, Саудияга қарши баҳсда ноқулайлик туғдирмади, чунки ўйин соат 22:00га белгиланган эди. Лекин агар ўйин Тошкентда бўлса, кундузи соат 15-16ларга белгиланган бўлар ва бу каттагина муаммо туғдирган бўлиши мумкин эди. Чунки саҳарлаб намозга туриб кейин қониб ухлаш қийин. Қолаверса, вақтида овқатланиш масаласи бор.