Россиялик касбдошларимиз «Спартак» (Москва)нинг жорий мавсумдаги муваффақиятларига алоҳида ёндашмоқдалар. Зеро, рус футболининг янги даври бошланиш қисмида чинакамига «гегемон»лик қилган бу клуб мамлакат чемпионатида охирги марта 2001 йили зафар қучгани бўйича тахтга яқинлашолмаётганди. Эсласангиз, ўша охирги «олтин» мавсумнинг биринчи қисмида жамоа таркибида ҳамюртимиз Жаъфар Ирисметов ҳам тўп сурганди. Хуллас, «СЭ» нашри 27-тур ўйинлари арафасида «Спартак»нинг ҳозирги натижалари юзасидан собиқ ҳужумчимиз билан  махсус суҳбат уюштирди.

- «Спартак» чемпионми?

- Ҳа ва бу катта байрам. Ҳозирдан кўпчилик қўнғироқ қилиб, мени ҳам табриклаяпти. Дарҳақиқат, «Спартак» бу йил анча қувонтирди. Жамоадан кетган бўлсамда, доимо у билан қандайдир боғлиқликни ҳис қилганман. Тўғри, Москвадаги фаолиятим узоққа чўзилмаган, аммо ёрқин хотиралар қолган. Кейинчалик қаерда ўйнамайин, «Спартак» мухлислари ҳамиша мени эслаб, илиқ гапларни айтардилар. Айримлар билан ҳалигача ёзишиб тураман, кимларгадир футболка жўнатганман.

- «Спартак» нима учун 16 йил давомида чемпион бўлолмадию, бу ишни айнан жорий йил уддалаяпти?

- Интизом ўрнатилди ва ҳимоя мус­таҳкамланди. «Спартак» ҳамиша тўп билан ўйнашга мойил клуб сифатида гавдаланган. Каррера эса ҳимояни кучайтирди. Натижаларга қаранг, 1:0, 2:0... Итальянлар тактикаси шунақа: 3 очко бор ва бу яхши. Энг муҳими, ҳозирги «Спартак»да «Бир киши ҳамма учун, ҳамма бир киши учун» мақоли амалда. Буни Ўзбекис­тонда туриб ҳам, сезиш мумкин.

- «Спартак» ўйинларини нечоғли кузатдингиз?

- Имкони борича. Аленичев ишини кузатиш қизиқарли бўлганди. Лекин у бироз мулойимроқ услубга таянди. Дейлик, Аленичевга Каррера олиб кирган жамоавий масъулият руҳи етишмади.

- Худди сиз ўйнаган вақтдаги каби-ми?

- Ўша пайт Романцев ишлаган ва шунинг ўзи катта гап. Тўғриси, биз жамоада ўзаро дўст бўлмаганмиз. Йигитлар гуруҳларга ажралиб қолишганди. Фақатгина мураббий обрўси барчасини бир маромда ушлаб турарди. Аммо база ташқарисида бирдамлик сезилмасди. Менимча, ҳозирги «Спартак»да умумий кайфият 2001 йилги жамоаникига нисбатан олганда, анча дўстона.

- Хўш, «Спартак»-2001 қандай эди?

- Мен учун ёпиқ. Фахрийларнинг ўз бригадаси шаклланганганди - Титов, Парфёнов, Писарев... Мен эса кўпроқ ёш футболчилар билан мулоқотда бўлардим. Тўғри, ёши катталардан Баранов ва Филимоновнинг яхши муносабатини ҳис этганман. Ҳаттоки, машғулотларда ҳам бир-бирига талпиниш сезилмасди. Баъзида ўйинни муҳокама қиладиган киши топилмасди. Писарев ўз интервьюсида менинг ўсишимга ёрдам бераётганини таъкидлаганди. Аслида у мутлақо бефарқ эди. Ҳарқалай, машғулотларда қандайдир қўллаб-қувватланишни ҳис қилган эмасман.

- Оёққа тепишардими?

- Йўқ, бу масалада муаммо бўлмаган. Яъни атайин тепишни кўрмаганман. Майдонда баджаҳл эканлиги билан ажралиб турган ўша Ковтун ҳам ҳаётда анча мулойим инсон. Умуман, йигитлар қўполликка мойил эмасдилар. Чунки «Спартак» техник ўйин кўрсатарди.

- Унда асосий муаммо нима эди?

- Дейлик, мен билан яна бирор футболчи очиқ зонага чиқса, албатта, унга «пас» беришарди. Югурасан, очиласан, тўп олмайсан. Лондонда «Арсенал»га қарши кечган ўйин танаффусида ҳаттоки, Романцев жазавага тушганди: «Нима учун унга тўп бермайсизлар?». Ўшанда гап нимадалигини тушунмаганман, аммо вақт ўтиши билан барчасини англадим. Ҳар ҳолда, Ўзбекистондан борган бегона йигит эдим. Ҳеч кимни билмасдим, компанияларга қўшилолмасдим. Лекин бунга эътибор бермай, жим ишлайверардим. Аслида бироз кескинроқ ҳаракатланишим талаб этилган экан...

- Лекин сизга имкон берилган: асосий таркибда майдонга тушардингиз, ҳаттоки, ЧЛда ҳам...

- Бу борада баҳслашмайман. Лекин нечта учрашувда охиригача ўйнатишган? Саноқли. Ҳозир легионерларга йиллар давомида имкон беришади.

- Мюнхендаги ўйин олдидан Романцев қандай кўрсатма берганини эслай оласизми?

- Таркиб эълон қилинганида, фамилиямни эшитиб, аввалига бунга ишонмаган, кейин ажабланганман. Аслида захирада ўтиришга ҳам рози эдим. Лекин тезда ўзимни тутиб олганман: «Мени танлашибдими, демак, ўзимни кўрсатишим керак». Шахсий фикримча, ўша учрашувда ёмон таассурот қолдирмаганман.

- Ҳа, дейлик, «СЭ» сизни «Спартак» таркибидаги энг яхши футболчи сифатида кўрсатганди. Яъни мағлубиятли ўйиндаги ҳаракатларингиз 6,5 балл билан баҳоланганди. Жамоадошларингиз ўйинингизга қандай муносабат билдиришган?

- Ҳеч қандай. Ҳамма одатдагидек, ўз хонасига кириб кетган. Юқорида айтганимдек, муҳокама қиладиган одам йўқ эди.

- Хотирангизда қолган энг тушунарсиз легионер...?

- Бировни ранжитишни истамайман. Яхшиси, «заявка»га ўзингиз эътибор қаратинг: таркибга нима учун шубҳали 10 кишини киритишган? Ахир бунинг ўрнига битта яхши легионер олишса, бўларди-ку. «Бун­ёдкор» Ривалдо билан шартнома тузганида, Ўзбекистонда ҳамма кулган. Бироқ маҳаллий ёшлар айнан бразилиялик фахрийга интилиб, ўсишга эришишди, ундан ўрнак олишди. У ҳаттоки, 36-37 ёшида ҳам машғулотларда ақлга сиғмас трюкларни бажарарди.

- 2001 йилги Ирисметов ҳозирги Россия чемпионатида ўзини кўрсата олармиди?

- Агар ёрдам беришса, йўқолиб қолмасдим, менимча. Дейлик, Месси бўлмаса, ҳар қандай ҳужумчи ёрдамга эҳтиёж сезади. Ахир Месси эмасман-ку. Ҳа, ҳужумчи 2-3 нафар футболчини алдаб ўтишни эплаши керак. Мен бундан чўчимасдим. Ҳозир эса чўчишади. Ҳамма тактик схемага берилиб кетган ва футболчининг индивидуал ўсишига имкон беришмайди. Ҳужумчини битта қолип ичига тиқиб қўйиш ярамайди. У бироз ижодкорроқ бўлиши шарт. Мана, Россия термасини олайлик, Кокорин ва Смолов аслида чакки ҳужумчи эмаслар. Аммо ижодкорлик йўқ. Демак, уларга сал ўзгача муносабат зарур.

- Сизнингча, бу ёрдам берадими?

- «Спартак»ка ёрдам берди-ку. Италиялик мураббий нимаси билан кучли? Руҳияти билан. Футболчиларни бирлаштириб, уларда ишонч ҳиссини уйғотиш муҳим. Романцев - буюк. Лекин у 2001 йили ўзини футболчилардан узоқ тута бошлаганди. Ўз тажрибамдан айтсам, майдонга тушиш олдидан у билан гаплашишни истардим. Бироқ ҳеч ким ҳеч нарсани тушунтирмасди. Вақт ўтиши билан кайфият тушиб бораверди. Охир-оқибат, барчасига қўл силтаганман. Суҳбат муҳим аҳамият касб этади. Мисол учун, «Анжи» сафига қўшилганимда, Гаджи Гаджиев шундай сўзларни топганки, менда беихтиёр ўйнаш иштиёқи қайта уй­ғонган.

- Романцев бундай сўзларни айтмаган, шундайми?

- Ҳар ҳолда, у билан учрашиш имконияти туғилмаган. 5 дақиқалик  суҳбатдан сўнг мени Шикунов ёнига жўнатганди. Ваҳоланки, Шикунов эмас, Романцев бош мураббий эди. Ўйнаш имконини беришмас экан, нима учун чемпионат «заявка»сига киритишганини тушунолмагандим. ЧЛдан кейиноқ хайрлашишлари мумкин эди-ку. Зеро, таклифлар тушганди. Масалан, «Кёльн»га чорлашган. Бу клуб айнан «Бавария»га қарши ўйиндан сўнг мен билан қизиқиб қолган экан. Бироқ раҳбарият бу ҳақда оғиз ҳам очмаган. Кейин кеч бўлди. Маълум вақтдан сўнг Ўзбекистон термаси билан Германияга борганимда, нима учун «Кёльн»га рад жавоби берганимни сўрашди. Ваҳоланки, бу ҳақда ҳеч нима билмасдим. 

- Айни пайт ўша «Спартак»да ўйнаган кимлар билан алоқангиз сақланиб қолган?

- Мжаванадзе ва Монахов билан ёзишиб турамиз. Олдин Баранов билан ҳам гаплашиб турардим. Афсуски, ҳозир алоқа узилиб қолди. Тилла йигит, жамоа  юраги эди. Айтганча, айнан у менга «пас» берарди.

- Аксинча, ким тўп узатмасди?

- Робсон, рақобатчим. Мюнхендаги ўйин ҳамон кўз ўнгимда. «Бавария» дарвозаси томон яхшигина ҳужум уюштирдик. Унга «пас» бердим ва жарима майдонига кириб, тўпни қайта узатишини кутдим. Агар қайтарса, гол уришим ҳеч гап эмасди. Бироқ ўзи тепди. Ким билади, ўшанда гол урганимда, балки ҳаммаси бошқача ривожланармиди?

- Ҳозир мураббийсиз, жамоаларингизга қандай футболни ўргатяпсиз? «Спартак»никиними?

- Албатта! Лекин «Спартак»нинг Романцев қўл остида порлаган пайт­даги ўйинларини. Цимбаларь ва Кечинов фанати эдим. Ҳозирда бундай иқтидорлар йўқ.

- Ижрочилар йўқ экан, бундай футболни қандай йўлга қўйиш мумкин?

- Жамоавий ўйин эвазига. Иқтидорлар етарли бўлмасада, инсонни майдонда ўйлашга ўргатиш мумкин-ку. Романтик футбол тарафдориман. «Барселона» вақтида худди шундай ўйин намойиш қилди. Ишончим комил, гўзаллик ва натижани бирлаштириш имкони бор.

- Замонавий мураббийлардан кимнинг иши кўпроқ маъқул келади?

- Собиқ иттифоқ ҳудудини олсак, Қурбон Бердиевни алоҳида кўрсатаман, албатта. Биз - осиёлик мураббийлар учун ўрнак бўладиган инсон. Амалиёт учун Қурбон Бекиевич олдига боришни истардим. Унинг қандай ишлаши, қандай гапиришини амалда кўрмоқчиман. Чунки Бердиев бизнинг менталитетимизни яхши билади ва кўп нарса ўргатиши мумкин.

- «Спартак» мухлисларига тилакларингиз...

- Барчаларини бўлажак ғалаба билан табриклайман. Бу охиргиси бўлмасин. Эслаб туришгани, мен ҳақимда ёзишаётганидан хурсандман. Ҳар ҳолда, «Спартак» - ҳаётимнинг бир қисми.  Дейлик, таксига ўтирсам, дарҳол Кан дарвозасига қайчи усулида йўллаган зарбамни эсга солишади. Демак, футболдаги вақтим зое кетмаган, хотиралар бир умр мен билан қолади...

Ирисметовга «Ўзбек Инзагиси» мақомини беришганди. 2001 йилнинг қишида 24 ёшли Жаъфар «Спартак»нинг Исроилдаги йиғинида Олег Романцевни, Ҳамдўстлик кубогида эса жамоа мухлисларини хайратга солган. У хусусан,  Чемпионлар Лигаси ўйинида клубнинг асосий таркибидан жой олиб, ўша машҳур Оливер Кан дарвозаси томон қайчи усулида зарба йўллагани билан эсда қолган. «Арсенал»га қарши баҳсда эса Эшли Коул ва Тони Адамсни қийин аҳволга солиб қўйган. «Спартак» вице-сардори саналган Дмитрий Парфёнов ҳамюртимизнинг мавсум тўпурари бўлишини тахмин қилганди. Бироқ ҳужумчимиз атиги 6 ойдан сўнг Москва жамоаси билан хайрлашган. Мавсум финишида эса «спартакчилар» чемпионлик шоҳсупасига кўтарилишган. Мана, орадан 16 йил ўтди. Гарчи Ирисметовга ҳеч ким олтин медаль юбормаган бўлсада, у ҳамон «Спартак»ка бефарқ эмас.

Ж.БОБОХОНОВ тайёрлади