Бу номнинг футболга кириб келиши «Зенит» орқали бошланган. 2005 йили петербурглик бизнесмен Давид Трактовенко энергетик компаниянинг акцияларини сотгач, «Газпром»: а) клубнинг тўла ҳуқуқли хўжайини бўлди; б) унинг титул ҳомийсига айланди.

Бир йилдан сўнг клуб Европа бўйлаб таъсир доирасини кенгайтириб, «Шальке» билан ҳамкорлик келишувига эришди. Marca нашрининг маълумотига кўра, ўша пайт «Газпром» Англия ва Испания лигаларидаги жамоаларга шериклик таклифини билдирган, аммо ҳар сафар рад жавобини олганди.

XXI асрнинг дастлабки ўн йиллиги якунига келиб барчаси ўзгарди. Ўша кезлари Россия газ ва нефть савдоси бўйича қитъадаги ўрнини мустаҳкамлаганди. «Газпром» ҳомийлик қиладиган клублар эса сезиларли ютуқларга эришишди. 2008 йилнинг охирида «Зенит» УЕФА кубоги ғолибига айланди, бир неча ойдан кейин эса Европа Суперкубогида «Манчестер Юнайтед»ни мағлубиятга учратди. «Шальке» эса энергетика компанияси билан ҳамкорликнинг тўрт йили мобайнида бир марта Германия кубогида зафар қучиб, Бундеслиганинг иккита мавсумини турнир жадвалида 2-ўринда якунлади.

НОЙЕРНИНГ КЕТИШИ

Аслида, рус компаниясининг Германия билан дастлабки алоқаси 2005 йилда йўлга қўйилган бўлиб, ўшанда «Газпром» собиқ канцлер Герхард Шредерни Россия ва Германияни ўзаро боғловчи газ қувури - «Nordstream»га раис лавозимига сайлаганди.

Россиянинг олмон бозоридаги обрўси ошиб борди. Ўша палладан эътиборан «Газпром» Германиядаги умумий газ ҳажмининг 35 фоизга яқинини етказиб бера бошлади. Ушбу масалада Россияга кучли боғлиқлик аксарият немис сиёсатчиларини ҳайрон қолдирганди.

2008 йили ишқибозларнинг кўп қисми «Шальке»нинг «Газпром» суперсамарали келишувга эришганини билишарди. Биринчидан, дастлабки 5,5 йилга мўлжалланган шартномага биноан гельзенкирхенликлар 125 миллион евро олишарди. Иккинчидан, титул ҳомийдан келадиган фойда бўйича «Шальке» соф 2-ўринга кўтарилиб олганди. Бу борада «Бавария» тенгсиз эди, зеро мюнхенликларга ўша кезлари Telecom ва Adidas компанияларидан пул тушарди.

Дастлаб фанатлар «Шальке»нинг бутунлай «Газпром» таъсирига тушиб қолишидан чўчишди. Аммо компания ва клуб фақатгина шериклик вазифаларини бажариш билан чекланишди. 2012 йили Die Welt нашри мазкур ҳамкорлик атрофидаги жараённи бироз «қизитиш»га  уриниб кўрди. Ўшанда Мануэль Нойернинг «Шальке»ни тарк этиши ҳақида гап-сўзла урчиганди. Клуб етакчи дарвозабонига яхшиланган шартларга эга янги шартнома таклиф қилди, уни ҳеч бўлмаганда яна бир мавсум олиб қолишга кўндирмоқчи эди. Гарчи Нойернинг «Шальке» билан келишуви муддати 2012 йилнинг ёзигача мўлжалланган бўлсада, у 2011 йилнинг апрелидаёқ жамоани тарк этишини маълум қилганди.

Die Welt хабарига кўра, маҳоратли кипернинг ушбу қарори «Газпром» раҳбарларини жуда ранжитган. Ўшанда Нойер гарчи Германиянинг биринчи рақамли дарвозабони ҳисобланмасада, келажаги порлоқ иқтидорлардан бири саналарди. Компания раҳбарлари ҳисоблаб чиқишди: Мануэлнинг кетиши клуб имиджига салбий таъсир кўрсатиб, натижалар ёмонлашади. Die Welt берган маълумотда айтилишича, Алексей Миллер шахсан Владимир Путиндан вазиятга аралашишни сўраган. Шунга қарамай, саъй-ҳаракатлар бесамар якунланиб, трансфер амалга ошди. 2011 йилнинг ёзида Нойер «Бавария»га йўл олди, «Шальке»нинг банкдаги ҳисоб-рақами эса 18 миллион еврога бойиди.

УЕФА БИЛАН ШАРТНОМАНИНГ АҲАМИЯТИ

«Газпром»нинг Чемпионлар Лигаси билан ҳамкорлик ўрнатиши мавзусидаги илк хабарлар 2012 йилнинг июнида тарқалди. Тўғри, Европа ОАВ обрўли компаниянинг турнир билан шериклик учун йирик сумма сарфлашига ишонмаганди. Аммо бир ойдан сўнг Германия ва Англия матбуотида томонларнинг шериклик бўйича келишувга эришганлари тўғрисида маълумотлар пайдо бўлгач, «Газпром» УЕФА билан уч мавсумга битим тузди.

Ушбу ҳамкорлик нимага асосланганди? Биринчидан, Чемпионлар Лигасининг барча учрашувларидаги реклама. Иккинчидан, ЕЧЛ билан боғлиқ баннерлар ва маҳсулотларда кўриниш бериш. «Газпром»дан ташқари турнир ҳомийлари орасида Ford, Sony, UniCredit, Heineken ва MasterCard ҳам бор эди. Wall Street Journal нашрининг молиявий ҳисоботларида қайд этилишича, ушбу ҳамкорлик натижасида УЕФА 265 миллион еврога яқин даромад орттирган. The Times эса «Газпром»нинг ассоциация билан тузилган шартномага қанча сумма киритганини янада аниқлаштирди. Мазкур нашрнинг маълумотларига кўра, уч йиллик келишувга биноан, «Газпром» 135 миллион евро тўлаган, қўшимчасига шартнома дарҳол расмийлаштирилиши учун 20-30 миллион евро ажратган.

«Газпром»нинг УЕФА билан тузган шартномаси бир нечта пунктлар бўйича муҳокамаларга сабаб бўлди.

1. Европанинг клублар ўртасидаги энг йирик турнири бўлишига қарамай, ЕЧЛнинг қай тариқа «Газпром» довруғини кенг ёйиши мумкинлигини ҳеч ким тушунмади. Ўша паллада компаниянинг «Зенит», «Шальке» ва «Челси» билан шартномаси бор эди (яъни, Россия, Германия чемпионатлари, Европа Лигаси ва Чемпионлар Лигасида кўриниш берарди). Шундоқ ҳам шерик-клублари қатнашадиган турнирга таъсир доирасини кучайтиришдан «Газпром»га нима наф эканлигини менежер ва журналистлар англай олишмади.

2. Кўпчиликнинг фикрича, ЕЧЛ билан келишувга эришиш орқали «Газпром» Европадаги таъсир доирасини кучайтиришни режалаштирган, зеро компанияни аслида футбол ривожи эмас, балки Россиянинг сиёсий мақоми кўпроқ қизиқтирарди.

3. «Газпром» ҳамда ФИФА ўртасида ҳамкорлик ўрнатилиши (унга кўра, компаниянинг рекламаларида футбол ташкилоти логотипидан фойдаланиш кўзда тутилганди), биринчи навбатда, Хитойнинг South China Morning Post нашри журналистларини ҳайрон қолдирди. Уларнинг фикрича, энергетика компанияси ФИФА ҳамда УЕФА билан келишув имзолаши натижасида Россиянинг муҳим сиёсатчиларга алоқаси янада яқинлашади, яъни бошқа мамлакатлар сиёсатига таъсир ўтказади.

«ГАЗПРОМ»НИНГ БОШҚА ҲАМКОРЛАРИ

Биринчи навбатда - «Челси». 2012 йилнинг июлида (тахминан УЕФА билан шартнома имзоланган вақтда) «Газпром» ва Лондон клуби ўртасида битим тузилди. Келишувга кўра, рус компанияси «аристократлар»га тегишли иншоотларни электр энергияси, газ билан таъминлар, баннердаги рекламалар учун ҳақ тўларди. Англия ОАВ бундай маълумотларга ишонишмагани учун вазиятни чуқурроқ ўргана бошлашди. 2012 йилнинг ноябрида The Guardian вакили Оуэн Гибсон ушбу ҳамкорликнинг келиб чиқишига нима сабаб бўлгани ҳақидаги талқинини ошкор этди.

Биринчидан, 2005 йилгача бўлган барча маълумотларни астойдил кўриб чиқиб, ўша кезлари «Челси» хўжайини Роман Абрамович «Сибнефть» компаниясини «Газпром»га сотганини аниқлади. Бу эса машҳур функционернинг Европадаги бош энергетик компанияси билан алоқаси борлигидан далолат эди.

Иккинчидан, 2012 йили «Челси» молиявий «фейр-плэй» қоидаларини бузганликда гумон қилинди, шу боис клуб дарҳол ўз даромадларини ошириши талаб этилганди. Бунинг учун, энг аввало, янги реклама келишувларига эришиш энг мақбул йўл ҳисобланарди. Ўша йили лондонликлар «Газпром», Sauber, Delta ва Audi билан ҳамкорлик ўрнатишди, Sky ҳамда BT каналларига телевизион ҳуқуқларни сотиш эвазига 3 миллиард фунт олишди. Шу тариқа янги ўйинчилар сотиб олишга чеклов ва бошқа санкцияларни четлаб ўтишди. Кейинчалик The Guardian берган ушбу маълумот тасдиқланмади, ушбу жараён давом этмай қолди.

Ўтган йиллар мобайнида Европа матбуоти фақатгина «Газпром» ва «Црвена Звезда» ўртасидаги алоқаларга камроқ аралашгандек эди, гўё. Компания ҳамда Сербия грандининг ҳамкорликка эришиши УЕФА ва «Челси» билан алоқалар йўлга қўйилишидан икки йил аввалга тўғри келганди. 2007-2010 йиллар мобайнида «Црвена Звезда»нинг тез орада банкрот бўлиши ҳақида хабарлар тарқалганди. ЖАР мезбонлик қилган жаҳон чемпионати ўтказилган йили «Газпром» серб жамоасининг молиявий муаммоларини ҳал қилишда кўмаклашди. Энергетика компанияси «Црвена» билан 2,5 миллион еврога тенг (йиллик бюджетнинг 25 фоизи) ҳомийлик шартномаси имзолади. Бир томондан, мазкур ҳамкорликнинг ўрнатилиши Россия ва Сербия ўртасидаги қардошлик муносабатлари билан изоҳланди. Бошқа томондан, 2012 йили «Жанубий оқим» деб номланувчи янги газ қувури ўтказиш режалаштирилганди.

***

2018 йил охирида «Газпром» Англия, Россия, Германия ҳамда Сербия чемпионати грандлари билан ҳамкорлик ўрнатади. Компания сайёрамизнинг клублар ўртасидаги энг йирик турнирига ҳомийлик қилади. 2005 йили «Зенит»ни «Газпром»га топширишганда, бу бренднинг футбол оламига бунчалик чуқур кириб бориши кимнинг хаёлига келибди дейсиз?! Мабодо, куни келиб «Газпром» миллионлар ўйинидан узоқлашишни хоҳлаб қолса, ўша жамоалар ва ЕЧЛ қандай аҳволга тушишини тасаввур қилиш қийин.