2016 йили «Манчестер Юнайтед» голландиялик машҳур мураббий Луи Ван Гални лавозимидан четлатганди. У уч йил дам олди. Март ойида футболдан кетишини билдирди. Бироқ маълум бўлишича, матбуот Ван Галнинг гапларини нотўғри талқин қилган экан. Аслида эса, Луи ўзини нафақадагидек ҳис қилишини айтган. Бу ҳақда у France Football ҳафтаномасига берган интервьюсида гапириб ўтди.

- Нафақада ўзингизни қандай ҳис қиляпсиз?

- Ёмон эмас. Ҳамма мени меҳнаткаш деб ўйлайди. Аслида эса ундай эмас. Ҳамиша уйга қайтиб, футболни миямдан чиқариб ташлашга ҳаракат қилганман. Рафиқам, болаларим билан вақтимни ўтказганман. Кўплаб мураббийлар бундай қила олишмайди. Айтайлик, фаолиятимда ижобий ҳордиқ кўп бўлган. Шунга бўлса керак ҳозир қийналмаяпман. Набираларимга қараяпман, фарзандларим, хотиним билан биргаман.

- Футболни соғинмаяпсизми?

- Албатта, бироз соғиняпман. Айниқса, ёш йигитлар билан мулоқот қилиш етишмаяпти. Тонус камлик қиляпти. Ёшлар билан кўпроқ гаплашсангиз, ўзингини уларнинг тенгдошидек ҳис қиласиз.

- Клублардан таклифлар бўлдими?

- Ҳа, ҳар ҳафта. Лекин ҳозир ўша лавозимда ўтирган мураббийларга ҳурматим боис, қайси жамоалардан таклиф олганимни айтмайман.

- Лекин бир неча ой олдин футболни якунлаганингиз ва пенсионерга айланганингизни айтгандингиз...

- Буни матбуот айтган. Мен учун қарор чиқариб юборишди. Аслида эса, «Ўзимни пенсиядагидек ҳис қиляпман», дегандим. Фарқини сезяпсизми? Келажагимни олдиндан айтиб бериш даражасига етмаганман. Эртага бир нарса бўлса, ҳаммаси ўзгариб кетади. Мисол учун, 1997 йили рафиқам ҳамиша мен билан бўлиш учун ишини ташламоқчи бўлган. Ўшанда унга «55 ёшимда ҳаммасини ташлайман», дегандим. Натижада 65 ёшгача ишладим. Шундай таклифлар бўлиб турганда пенсия ҳақида ўйламас экансиз. Тўғри, матбуотда мени пенсионерга чиқаришганидан сўнг таклифлар камайиб кетди (кулади).

- Телевизор орқали футболни кўп кўрасизми?

- Хотинимнинг фикрича, ҳаддан таш­қари кўп кўрарканман. Одатда, Анг­лия Премьер-лигасини томоша қиламан. Бу энг қайноқ чемпионат. «Аякс»нинг ўйинларини кузатиб бораман. «Манчестер Сити»ни кўраман. Гвардиола жуда ёқади. «Ливерпуль» - Клоппга қойил! Албатта, кайфиятга қараб бошқа жамоалар ўйинларини ҳам томоша қиламан.

- Голланд футболида бир нарса бор - барча жамоалар биринчи рақамда ўйнашни исташади.

- Бунинг учун бўшлиқ керак. Шунингдек, ижрочилар ҳам. Бошқа тарафдан, бу ижрочиларга катта имконият бериб юборсангиз, ўйинда дисбаланс юзага келади. Мураббийнинг маҳорати айнан керакли балансни топишда. Гвардиола, Клопп ва Тен Хагнинг жамоалари мағлубиятга учрашига сабаб, орқада рақиб учун катта бўшлиқ юзага келтириб қўйишади. Чемпионлар Лигасида ҳужумкор футбол намо-йиш қиладиганлар ҳамиша ҳам ютавермайди. Кўплаб жамоалар ҳимояга асосланган ўйин намойиш қилишади. Айни пайт ҳамма натижа ҳақида ўйлайди. Бундан ўн ёки йигирма йил олдин бунга бошқача назар билан қарашарди.

- ЕЧЛнинг икки финалчиси - «Ливерпуль» ва «Тоттенхэм» юлдузли таркибга эга эмас...

- Муҳими - жамоа, юлдузлар эмас. Лекин таркибда юлдуз футболчи бўлса, мураббий истайдими, йўқми, шу ўйинчига қараб иш кўради. Бу эса жамоанинг шаклланишига халақит бериши мумкин. Месси бу борада ўзгача футболчи. Лекин у неча марта ЕЧЛда ғолиб чиқди? Унчалик кўп эмас. Кройф футболчи сифатида ўз вақтида энг зўри бўлган. Лекин у ҳам ўзининг «Барселона»си билан ҳамиша ҳам ғалаба қозонавермаган. Ҳозир жамоада 35 нафарга яқин футболчи бор. Уларнинг ҳаммаси бир футболчига мослаштирилиши керакми? Шундай экан, мураббийларга жуда қийин.

- Мураббий юлдузга қай тарзда «ростланиши» керак?

- Юлдуз футболчи клубда, жамоа­да керакли статусга эга бўлади. Клубга жамоавий ўйинни маъқул кўрадиган мураббий келади... Кўплаб журналист­лар менинг обрўли футболчилар билан чиқиша олмаслигимни ёзишган. Аслида эса бундай эмас. Ҳаммаси ўша футболчининг мен тақдим этаётган жамоавий ўйин концепциясига рози ёки рози эмаслигида. Фигу ва Райкаардларга мураббийлик қилганман. Ўшанда улар 30 ёшдан ошишганди. Айтайлик, 34 ёшли Райкаард менинг ўйин концепциямга рози бўлган ва жамоа туфайли ўз обрўсини шахсий манфаати учун ишлатмаган. Бундай футболчилар қайсидир юлдузлардан кўра кераклироқдирлар. Шу боис ҳам Фигу мен учун юлдуз, Рибери эса ундай эмас. У жамоадан кўра ўзини кўпроқ ўйларди.

- Сиз бошқарган «Барса»даги Ривалдо ҳақида ҳам шундай де-йиш мумкинми?

- Худди шундай. Ривалдо билан «Олтин тўп»ни олганидан кейин ишлаш қийин бўлиб қолганди. Уни сайёранинг буюк футболчисига айлантириб қўйишган.

- Демак, биз журналистлар айбдор эканмиз-да?

- Ҳар ҳолда, «Олтин тўп»га қадар у билан муаммолар бўлмаган. Кейин бошқариб бўлмайдиган даражага келган. Тубдан ўзгариб кетганди. Лекин айбдор мен бўлганман ва мухлислар мени қоралашган.

- Нима деб ўйлайсиз, нега таркибида Мбаппе, Кавани, Неймар каби футболчилари бор «ПСЖ» жаҳон даражасидаги жамоага айлана олмаяти?

- Ўтган мавсум Парижда бўлиб ўтган «ПСЖ» - «Бавария» учрашуви пайти ТВда экспертлик қилдим. Ўша ўйинда «ПСЖ» 3:0 ҳисобида ғалаба қозонди. Лекин мен мағлубиятга қарамай «Бавария»нинг ўйини жамоавий эканлигини айтдим. Неймар ўзича ўйин намойиш қилди. Бу Килиан Мбаппе ва Эдинсон Каванига боғлиқ эмас. Умуман олганда, уругвайлик футболчини жуда ҳурмат қиламан. Унинг ишга бўлган муносабати, профессионаллиги ёқади. Менга Неймарнинг майдонда борлиги жамоага негатив таъсир ўтказаётгандек туюлди. Лекин у юлдуз. Нимагадир бундай футболчилар ҳақида шундай гапириб бўлмайди.

- Сиз «Манчестер Сити», «Ливерпуль», «Аякс»нинг ўйинларини томоша қилишни яхши кўрасиз. Демак, ўйиннинг томошабоплиги у ёки бу жамоанинг ҳаракатига боғлиқми?

- Йўқ, албатта. Лекин ҳамиша шундай футбол тарафдориман. Ваҳоланки, ёрқин ўйин орқали турнирларда ғолиб чиқиш осон эмас. Фақат ҳужум қилсангиз, айтайлик, душманнинг ҳудудида бўласиз. Натижада, ҳимоянгиз бўшашади. Аммо рақибга бундай имконият бермаслик керак. Шу боис ҳам кўплаб мураббийлар чуқур прессингни маъқул кўришади.

- Ҳозирги «Аякс» тотал футболнинг ҳақиқий намунасими? У сизнинг 1990 йиллардаги «Аякс»ингизни эслатиб юбормаяптими?

- «Аякс»нинг фалсафаси - бу ҳужум, ҳужум ва яна ҳужум. Прессинг орқали тўпни олиб қўйиб, яна ҳужумга ўтиш. Бундай футбол учун импровизаторлар, ижодкор футболчилар керак. Бир ёки икки эмас, балки кўпгина. «Аякс»да шундайлар бор эди. Нафақат Зиеш, Нерес ёки Тадич, балки Френки де Йонг, Дейли Блинд, де Лигт, Ван де Беклар ҳам шулар қаторида. Ниҳоят, Тен Хаг ҳимояланиш ҳам ўта муҳимлигини англаб етди. Натижада, жамоа мавсум якунида мутлақо бошқача футбол намойиш қилди. Лекин бу режа «Тоттенхэм»га қарши баҳс­да барибир иш бермади. Ваҳоланки, жамоа ғалабага жуда яқин келганди.

- «Аякс»га нима етишмади? Ахир жамоа яхши ўйнаганди...

- Ким ғалаба қозонса, ўша яхши ўйнаган бўлади. Озгина етишмади, деган нарсанинг ўзи йўқ. Агар жамоангиз ЕЧЛ финалида мағлубиятга учраса, сизга яна имкон беришларига ҳеч қандай кафолат йўқ. Фаолиятимда бир марта ЕЧЛ финалида мағлуб бўлганман. 2010 йили «Интер»га имкониятни бой берганмиз. ЕЧЛ финалига чиқиб, мағлуб бўлишни душманимга ҳам раво кўрмайман.

- Жорий мавсумдаги «Барселона» ҳақида қандай фикрдасиз?

- «Барселона» жамоани Луис Энрике қабул қилиб олганидан сўнг ўзгарди. Улар олдингидек ҳужумкор футбол намойиш қилишмаяпти. Ҳозирги жамоа ҳимояда анча компакт ўйнаяпти. Энди 4-3-3 схемасидан кам фойдаланишмоқда. Кўпроқ 4-4-2ни танлашмоқда. Шунга қарамай, барибир, ажойиб жамоа. Нимага Чемпионлар Лигасида омадлари келмаяпти? Менимча, бу саволни Мессига бериш керак.

- Сиз «Барселона»ни бошқарганда сардор бўлган Гвардиолани ўз қарашлари борасида ўжар деб ҳисоблайсизми?

- Нафақат Гвардиола, балки Тен Хаг ҳам. Улар шу боис ҳам ЕЧЛ финалига етиб бора олишмади. Лекин Пепнинг АПЛда қаторасига иккита чемпионлиги - бу фантастик натижа. Гвардиола якунланган мавсумда Англияда ютиши мумкин бўлган барча совринларни қўлга киритди. Лекин Чемпионлар Лигаси бошқа даража. Шу боис ҳам бу турнирда «Сити» билан ҳам, «Бавария» билан ҳам зафар қуча олмади. Шунинг учун ҳам уни ўта ўжар деб ҳисоблаш мумкин. Ҳеч қачон рақибга қараб тактика танламайди. Тен Хаг ҳақида ҳам шундай дейиш мумкин. У «Тоттенхэм»дан учралган мағлубиятдан хулоса чиқариши керак. Мен ҳам жамоа ўз ўйинини кўрсатишини маъқуллайман. Лекин ҳамиша рақиб факторини инобатга олганман. Голландча менталитет ўзи шунақа - ўзига баҳо бериб, рақибнинг устунликларини кўрмай қолиш. Лекин мен бошқачаман. Биринчи ўринда рақибни ҳурмат қилиш керак. Иккинчидан, Гвардиоладек йўл тутиш ҳам ярамайди. Пеп ва Тен Хагнинг жамоалари миллий чемпионатда барчани мағлуб этишади, лекин ЕЧЛда бошқача ўйнаш лозим. 2010 йили мен ҳам «Бавария» билан шундай хатога йўл қўйганман.

- «Барселона»да сизга ёрдамчи бўлган Моуриньо билан Гвардиоланинг ўртасидаги фарқ шундами?

- Ҳа. Моуриньо - яхши тактик. Гвардиола ҳам шундай, лекин фақат ҳужум ҳақида ўйлайди. Моуриньо эса ҳимояни эсдан чиқармайди.

- «Барселона»да уларга нимани ўргатгансиз?

- Ҳужум қилишни. Ҳамиша ҳужум қилишни. Ўзим ҳам фақат ҳужум бўйича тарбия олганман. «Аякс»да Михелс мен ва Кройфга ўргатган футболни намойиш қилганман. Лекин улардан фарқим - ҳимояга ҳам эътибор қаратардим.

- «Аякс», «Барселона», «Бавария» ва «Манчестер Юнайтед»да ишлагансиз. Буюк клуб ҳақидаги тасаввурингиз қандай? Унинг ўз маданияти бўладими?

- Икки хил маданият бор: сиз ишлаётган мамлакат ва халқнинг ҳамда футбол клубининг маданияти. Ўзингиз барпо қиладиган маданият бўлади. Голландияда ҳеч нимага мослашишим шарт бўлмаган. Чунки ўз юртим, маданиятим. Лекин Испанияга борганимда икки хил маданиятга мослашишимга тўғри келган. Ваҳоланки, «Барса»нинг ўйин услуби менга бегона эмасди. Зеро, у ерда мендан олдин Михелс ва Кройфлар иш олиб боришганди. Лекин ўйинчилар, уларнинг тактик дунёқараши, ўйин услубига мослашишимга тўғри келган. Гап Жанубий америкалик футболчилар ҳақида бормоқда. Уларнинг ўзига хос маданияти бор. Лекин мен борибоқ ўз ғояларимни сингдира бошладим. Ахир мени айнан шунинг учун таклиф қилишганди. Иккинчи йилда Жанубий америкаликларга ўзгача муносабатда бўла бошладим. Лекин Ривалдо ҳаммасини барбод қилди. «Бавария»нинг ҳам ўзига хос маданияти бор. «Манчестер Юнайтед» эса бизнес қоидалари бўйича фаолият олиб боради.

- Сизнинг машҳур кундаликларингиз қаерда?

- «Аякс»да ўйнаб юрган кезларимдаёқ кундалик тутганман. Ҳаммаси сақланиб қолган. Кейин компьютерлар пайдо бўлди. 1997 йилдан сўнг қўлда ёзмай қўйганман.

Уткир УМАРОВ тайёрлади.